Waarom slaan deelnemers The Voice nu pas alarm? ‘Zodra je het vertelt, dreig je de controle kwijt te raken over je geheim’

Jarenlang waren er misstanden bij The Voice of Holland, maar toch komen nu pas de verhalen over seksueel wangedrag naar buiten. Hoe komt dat? Het is een enorme stap om een melding te doen, zeker voor deelnemers aan een talentenjacht, zeggen deskundigen. ‘Ze zouden nog niet durven te klagen dat de verwarming te hoog staat.’

Zangeres Nienke Wijnhoven had de hele dag zitten twijfelen: zou ze op RTL 4 vertellen dat ze was betast, bij The Voice of Holland? Zaterdag durfde ze het nog niet aan, toen ze met de Volkskrant sprak over het opdringerige gedrag van de bandleider van de show. Maandagavond, in de talkshow Beau, zette de 23-jarige zangeres de stap.

Het heeft er alle schijn van dat er jarenlang sprake was van misstanden bij The Voice. Toch zijn er voor zover bekend niet of nauwelijks meldingen van gedaan. Er ligt alleen een aangifte tegen Ali B, een van de coaches van de talentenjacht, die alles ontkent.

Hoe kan het dat het vermeende wangedrag van medewerkers zo lang onder de radar is gebleven? Waarom sloegen de slachtoffers niet eerder alarm?

Controle

‘Het is verleidelijk nooit over dit soort dingen te praten’, zegt klinisch psycholoog Iva Bicanic. ‘Zodra je het vertelt, dreig je de controle kwijt te raken over je geheim. Dan gaan mensen zich ermee bemoeien, en lang niet altijd op een constructieve manier. Drie van de vier mensen die zijn misbruikt, krijgen te maken met negatieve of beschuldigende opmerkingen en vragen. Zoals ‘Waarom vertel je dit nu pas?’, ‘Weet je het wel zeker?’, ‘Besef je dat de gevolgen kunnen zijn voor de dader, als je dit zegt?’

Dat overkwam ook Wijnhoven, die zich met haar optreden bij Beau kwetsbaar maakte. Ze besefte dat niet iedereen haar zou geloven, zei ze, omdat ze jaren had gezwegen. Dat bleek na de uitzending, zeker op sociale media, maar ze kreeg ook veel steunbetuigingen.

Bicanic is initiatiefnemer en voorzitter van de Raad van Bestuur van de Stichting Landelijk Centrum Seksueel Geweld. ‘Mensen die nooit zoiets hebben meegemaakt, denken er veel te makkelijk over’, weet ze uit ervaring. ‘Ze zeggen: ik zou meteen naar de politie gaan, of mijn leidinggevende. Nou, dat is dus niet zo. De meeste slachtoffers gaan niet naar de politie, omdat ze denken: ik heb me niet verweerd, ik kan het niet bewijzen, het blijft mijn verhaal tegen dat van hem.’

Advocaat Louke Korfker: ‘Negen van de tien keer zegt de politie tegen de aangeefster: je hebt weinig kans. Dan moet je wel heel sterk in je schoenen staan.’

Veel slachtoffers proberen te vergeten wat hun is overkomen, stelt Bicanic. ‘Als hulpverlener zie ik vaak dat het uiteindelijk niet lukt zoiets in je eentje vol te houden. De kans is groot dat je last krijgt van een posttraumatische stressstoornis: beelden die zich blijven opdringen, prikkelbaarheid, concentratieproblemen, negatieve gedachtes.’

Angst

Kandidaten die zich nu willen uitspreken over seksueel grensoverschrijdend gedrag bij The Voice worden daartoe niet belet door hun contract, liet RTL dinsdag weten. Voor Wijnhoven waren clausules over geheimhouding en hoge boetes wel een reden om te zwijgen, zei ze bij Beau. ‘Het gaat niet om een bedrijfje om de hoek, maar om John de Mol’, voegde ze eraan toe. Bandleider Jeroen Rietbergen is de (sinds deze week ex-)zwager van John de Mol.

‘Ik heb de indruk dat al die deelnemers die hun verhaal beginnen te doen, tot voor kort dachten dat ze de enige waren’, zegt advocaat Korfker. ‘Dan is het een heftige stap een melding te doen over iemand met een belangrijke rol bij een grote organisatie.’

Angst is dé reden waarom slachtoffers vaak hun mond houden, denkt Janke Dekker, bestuursvoorzitter van Mores.online, een meldpunt voor ongewenste omgangsvormen in de culturele en creatieve sector. ‘Wat precies is gebeurd bij The Voice, moet nog blijken. Wel is het zo dat je voorzichtig moet omgaan met mensen die auditie komen doen en afhankelijk zijn van anderen, om hun droom waar te maken. Ze zouden nog niet durven te klagen dat de verwarming te hoog staat.’

Extra risicofactor is dat in de tv-wereld veel zzp’ers werken, die zich niet altijd vrij voelen om aan de bel te trekken. ‘Ze denken: als ik me hierover uitspreek, word ik dan de volgende keer nog ingehuurd?’

Schuldgevoel en schaamte

‘Veel slachtoffers denken dat het hun eigen schuld is’, zegt Iva Bicanic. ‘Ze hebben gezellig zitten appen met de dader, zijn misschien een keer wat gaan drinken. Zonder de bedoeling dat het tot iets zou leiden. Dan zit hij ineens een keer aan ze, even, en denken ze: huh? Later gebeurt het nog een keer, het gaat steeds iets verder. Voordat je het weet zit je in een fuik en kan je niet meer terug, voor je gevoel. Omdat de pleger jou laat denken dat het ook jouw schuld is. Ten onrechte.’

Wijnhoven, bij Beau: ‘Je voelt jezelf ook een sukkel. Had ik maar niet teruggeappt. Had ik maar gezegd: doe dat niet. Je gaat de schuld heel erg bij jezelf zoeken.’

De bedrijfscultuur

Een vertrouwenspersoon is er niet bij The Voice of Holland. Kandidaten krijgen wel te horen dat ze naar hun redacteur, producer of de eindredacteur kunnen als er wat is, zegt Michelle van den Eijnde, in 2016 producer bij de show. ‘De deur van het productiekantoor staat altijd open.’

Een deelnemer, die anoniem wil blijven, zegt dat het onduidelijk was waar ze aan de bel kon trekken. ‘Ik kan me niet herinneren dat expliciet tegen ons is gezegd dat we met klachten bij redacteuren of producers terechtkonden.’

Toen deelnemer Kirsten Berkx begin 2017 voor een liveshow in haar eentje over een gang liep, zou Rietbergen hebben gezegd dat zij een ‘geil broekje’ aan had. ‘Ik heb daar ook niets van gezegd’, zegt Berkx. ‘Wij stonden los van het programma. Uiteindelijk voelden wij ons als deelnemers het veiligst onder elkaar.’

Met medewerking van Gijs Beukers