Waarom Nederland (nog) geen lockdown afkondigt

In meerdere Europese landen, zoals België, Frankrijk en Spanje, is een lockdown afgekondigd om de coronacrisis te bestrijden. Dus waarom in Nederland niet?

Het RIVM is er duidelijk over: een lockdown, oftewel een volledig verbod voor mensen om de straat op te gaan behalve voor essentiële levensbehoeften (zoals het doen van boodschappen in de supermarkt, bij de bakker, slager en apotheek of een luchtje scheppen met of zonder hond), heeft ‘geen meerwaarde’. Weliswaar kan het virus zich minder snel verspreiden als iedereen thuis zit, maar niemand bouwt dan immuniteit op tegen de ziekte.

Omdat het virus zich inmiddels wereldwijd heeft verspreid, is de kans groot dat het virus na het opheffen van zo’n lockdown alsnog genadeloos toeslaat. Veel mensen kunnen dan tegelijkertijd ziek worden, aldus het RIVM, en zo binnen korte tijd een piekbelasting in de ziekenhuizen veroorzaken.

Niet overbelasten

De huidige strategie is: het virus gecontroleerd laten rondgaan in de samenleving, kwetsbare groepen (zoals ouderen) zo veel mogelijk beschermen, zorgen dat de ziekenhuizen niet overbelast raken en toestaan dat sterkere groepen (zoals jongeren) immuniteit door besmetting opbouwen. Dat laatste – groepsimmuniteit opbouwen – is geen doel op zich, onderstreept het RIVM: het is een gevolg van die strategie. ‘We proberen die keten van infectie op infectie op infectie te doorbreken’, aldus een woordvoerder.

Een lockdown geeft slechts kortstondige schijnzekerheid. Het aantal besmettingen en ziekenhuisopnamen zal waarschijnlijk op de korte termijn afnemen. Maar op de lange termijn kunnen de gevolgen desastreus zijn en alsnog een vloedgolf aan coronapatiënten veroorzaken.

Ook wijst het RIVM op de situatie in China. Daar hebben de autoriteiten het openbare leven in Wuhan drastisch en effectief maandenlang afgesloten. Maar daardoor is slechts een klein deel van de bevolking na besmetting beschermd tegen het virus en bestaat het reële risico dat de verspreiding van het coronavirus na het opheffen van de lockdown van vooraf aan begint.

Politieke druk

Toch is het niet uitgesloten dat ook Nederland over een dag of een week besluit tot een lockdown. Dat kan bijvoorbeeld gebeuren onder politieke druk. Zo heeft het kabinet ook besloten om de scholen te sluiten, terwijl dat volgens het RIVM niet nodig was.

Ook kan er een moment komen dat het virus zich zo breed heeft verspreid, dat een algehele lockdown nodig is in een uiterste poging om zo veel mogelijk kwetsbare mensen te beschermen. Dat kan bijvoorbeeld gebeuren wanneer de huidige maatregelen (scholen, kroegen en restaurants dicht) na de gebruikelijke incubatietijd van anderhalve week onvoldoende effect blijken te hebben. ‘Als de piek over anderhalve week blijft doorlopen, kan het zijn dat extra maatregelen moeten worden genomen’, aldus de RIVM-woordvoerder.

Dat andere landen al besloten hebben tot een lockdown, kan te maken hebben met een andere verspreiding van het virus. Of met de omstandigheid dat inwoners ondanks de afgekondigde maatregelen toch in groepen de straat op bleven gaan.

In de praktijk komt ook Nederland steeds dichter bij een lockdown. Ikea, de Bijenkorf en KPN hebben de winkels al gesloten, C&A doet dat vanaf woensdagavond. Ook steeds meer winkels in binnensteden doen dit, meestal wegens gebrek aan klanten. De NS gaat over op een basisdienstverlening met veel minder treinen. ‘Lockdown is ook maar een term’, aldus het RIVM. ‘Het enige verschil is, dat het in Nederland vrijwillig gebeurt en in Frankrijk verplicht en dat de overheid daarop handhaaft.’

‘Niet in paniek raken’

Crisisexpert Ira Helsloot vindt een lockdown een slecht plan. ‘De gevolgen voor de economie, en daarmee de volksgezondheid, zullen dan op de lange termijn vele malen groter zijn dan de gezondheidswinst die je misschien op korte termijn boekt in de coronacrisis’, zegt de hoogleraar besturen van veiligheid aan de Radboud Universiteit. Want door zo’n drastische maatregel zal de economie in een nog zwaardere recessie belanden, waarvan Nederland nog jaren last heeft.

‘Dat betekent dat er minder geld zal zijn voor volksgezondheid en ook arme mensen nog minder kunnen uitgeven aan hun gezondheid’, aldus Helsloot. ‘Nu al bestaat er een groot verschil in de levensverwachting van mensen op bijstandsniveau versus mensen met een modaal inkomen – dat bedraagt tien gezonde levensjaren.’

Hij waarschuwt dat mensen niet te zeer in paniek moeten raken over het stijgend aantal coronadoden. ‘Dat is natuurlijk heel erg voor de betrokkenen en nabestaanden’, aldus Helsloot. ‘Maar een gewone zware griep leidt in Nederland jaarlijks ook tot 2.500 doden. De cijfers doen een gelijke letaliteit (maat voor de sterfte, red.) vermoeden en een dubbele besmettelijkheid, dus zal dat aantal nu ongeveer verdubbelen tot 5.000. Het is onvermijdelijk dat de teller dus nog enige tijd zal doorlopen. Het is niet leuk, maar we moeten wel enige nuchterheid bewaren in deze crisis.’