'Waarom kan niemand onze buurman stoppen?'

Wie gelooft dat nou, dat een bejaarde buurman je het leven onmogelijk kan maken? Ook als die buurman al eens door de politie op heterdaad is betrapt bij een inbraak in je huis? Op camerabeelden van eerder dit jaar is de inmiddels 80-jarige man door een politieagent herkend als degene die de banden van een auto op het erf lekprikt.

Gert Griffioen (60) en zijn 58-jarige vrouw wonen sinds september 2000 in een huis uit de jaren twintig, prachtig gelegen midden in de bossen van Leersum. Eén keer willen ze het hele verhaal vertellen, gezeten aan de lange houten tafel in hun woonkamer. Over hoe zij al jaren worden geterroriseerd.

Niet om zielig te doen, beklemtoont zijn vrouw, die vanwege alle stress niet met haar voornaam in de krant wil. Maar om een maatschappelijk vraagstuk aan de kaak te stellen. Wie beschermt in Nederland mensen die het slachtoffer worden van langdurige en ernstige pesterijen?

Hoogleraar Openbare-orderecht Michel Vols van de Rijksuniversiteit Groningen gebruikt hun verhaal om aan te tonen hoe weinig er kan worden opgetreden tegen een overlastgever die in een koophuis woont. 'Het is verbazingwekkend dat deze kwestie na al die jaren niet kan worden opgelost', vindt hij.

In Leersum laat Griffioen op zijn laptop een reeks foto's zien van de vernielingen door de jaren heen. Zeven auto's waarvan de spiegels en ruitenwissers zijn afgebroken, de banden lekgestoken, de ruiten vernield, de lak bekrast. Tientallen kapotgeslagen buitenlampen. Een onklaar gemaakte tractor, doorgeknipte waslijnen en tuinslangen. Vernielde parasols, witte tuinstoelen met teer besmeurd. De voetbalgoals en de schommel van de kinderen die kapot zijn gemaakt.

Ze zeggen dat ze nauwelijks steun krijgen van de politie, van de burgemeester of van gemeentelijke instanties. 'Mensen geloven zo'n verhaal aanvankelijk niet. Liever plakken ze er het bekende etiket op van een burenruzie. En voor politie en justitie heeft dat geen prioriteit.'

Bovendien deed de buurman ook regelmatig aangifte tegen hen. Had hij twee auto's op het erf volledig vernield, meldde hij bij de gemeente: die mensen zijn daar een illegale autosloperij begonnen.

Bemiddeling

De politie en de burgemeester hebben pogingen gedaan om met bemiddeling het probleem op te lossen, zonder resultaat. 'Wij begrijpen ook dat hij niet zonder bewijs voor lange tijd kan worden opgesloten of uit zijn huis kan worden gezet', zegt Griffioen. 'Maar wij zitten er vast, wij kunnen ons huis niet verkopen.'

Zijn vrouw: 'We kunnen weinig anders doen dan proberen te overleven zonder ons gek te laten maken.'

Notoire overlastgevers in huurwoningen van corporaties kunnen gemakkelijker worden uitgezet, iemand uit een koopwoning zetten is heel moeilijk, zegt hoogleraar Michel Vols. 'Het is alsof mensen met het kopen van een huis ook het recht hebben gekocht om overlast te veroorzaken. In dit geval hebben politie en justitie wel wat gedaan, maar voor vergrijpen als vernieling worden lage straffen opgelegd.'

Gert Griffioen wilde altijd al in de natuur wonen. 'De dag dat ik hem leerde kennen zei hij tegen me: 'Mijn droom is een hutje op de hei', zegt zijn vrouw.

Bij de bezichtiging in 2000 werden ze meteen verliefd op het huis. Ze haalden hun schouders op toen de verkoper hun toekomstige buurman, die sinds 1980 in het huis schuin achter hen woonde, omschreef als een 'lastige en wat merkwaardige man'. Vroeger vormden de panden in het bos één complex waarin tot in de jaren zestig een vossenfokkerij was gevestigd. 'Ik dacht nog: wat fijn, een buurman dichtbij, als ik in het bos zit met drie kleine kinderen', zegt de vrouw.

Al snel viel het hen op dat er soms dingen verdwenen in het huis. De hypotheekakte was weg, en werd nooit meer teruggevonden. Een adresboekje was onvindbaar. Eerst dachten ze: dat kan gebeuren als je net bent verhuisd. Toch besloten ze een camera op te hangen.

Hun eerste camera was van het primitieve soort, met schokkerige, vage beelden. Maar ze zagen meteen: het is de buurman. Soms waren ze de hoek nog niet om, of hij ging al richting hun huis. Aan de ene kant waren ze opgelucht. 'We zijn niet gek.' Aan de andere kant was het confronterend. 'We hebben een serieus probleem.'

Het echtpaar heeft met de buurman een discussie gehad over het recht van overpad. Maar Griffioen beklemtoont dat de man gewoon naar zijn huis mag lopen, over hun erf vlak langs hun huis. 'We hebben hem nooit daarin belemmerd. Maar hij zegt dat we daarover een voortdurend conflict hebben. Dan denkt iedereen: die hebben een ordinaire burenruzie over grond.'

De buurman is meerdere keren veroordeeld. Onder meer voor die keer dat hij haar met zijn auto van achteren aanreed en heeft geslagen, vertelt de vrouw. Zij wilde toen niet langer in het bos blijven wonen. Begin 2006 betrokken ze een huurwoning in Doorn, ze bleven tot 2010 weg.

Ze wilden hun huis verkopen. Maar de makelaar constateerde een verborgen gebrek: het lag naast dat van 'het monster van Leersum', de bijnaam van de buurman, die hij naar verluidt zelf heeft verzonnen.

'Je leest zulke verhalen in thrillers en ziet zulke dingen gebeuren in films, maar je kunt je niet voorstellen dat zoiets je echt kan overkomen', zegt de vrouw. Hun geluk, vindt Griffioen, is dat ze in 2009 de in overlast gespecialiseerde advocaat Bernard Tomlow tegenkwamen. 'Hij wilde het voor ons opnemen. Vond dat we ons niet moesten laten wegpesten.'

Meer mensen begonnen hun verhaal te geloven, nadat in maart 2010 de buurman op heterdaad werd betrapt in hun woning. Hij had zich toegang verschaft tot het washok, waar hij de hoofdschakelaar uitzette om cameraopnames te voorkomen. Maar daardoor sloeg ook de deur dicht, die werd opengehouden door een op elektriciteit werkende magneet. De opgesloten buurman werd daar even later door de politie gearresteerd. Tegenover de rechter noemde hij de insluiping een stommiteit. Hij kreeg een voorwaardelijke gevangenisstraf.

Via de civiele rechter had advocaat Tomlow geprobeerd de man uit zijn huis te laten zetten, door een gebiedsverbod te vragen. Dat lukte niet. Wel legde de rechter de buurman begin 2009 een dwangsom op van 10 duizend euro als hij nogmaals het erf van de buren zou betreden. In een volgende uitspraak in april 2010, na de inbraak, verhoogde de rechter deze dwangsom tot 300 duizend euro, omdat het eerder opgelegde bedrag blijkbaar geen effect had gehad op de man.

Bewijsmateriaal

Na een rustige periode begonnen in 2012 de incidenten weer. Tuinmeubilair werd in stukken gesneden en met uitwerpselen besmeurd. Vorig jaar besloot Griffioen te investeren in een geavanceerd infrarood-camerasysteem, dat ook nachtopnames kan maken en meedraait met bewegingen. Dit systeem legde op 31 maart van dit jaar vast hoe een man de Mercedes van de broer van Griffioen vernielde. De broer, die toen in de woning verbleef, besloot daar de volgende dagen te gaan posten. Op beelden van 4 april is te zien hoe de broer, die achter een boom verscholen zit, de man overmeestert als die zich op hun terrein begeeft.

De politie vond bij een huiszoeking bij de buurman de gereedschappen gebruikt voor de vernieling, een bivakmuts, een jas en schoenen die sterk lijken op de kleding van de man op de camerabeelden. Volgens advocaat Tomlow is onomstotelijk bewezen dat de buurman ondanks het verbod toch het erf van zijn buren heeft betreden.

De buurman heeft op zijn beurt aangifte gedaan van mishandeling door de broer. Tegen de rechter zei hij deze week dat hij op het erf van zijn buren was om zijn weggelopen hond te zoeken. Op de camerabeelden was geen hond te zien. 'Met de beslaglegging wordt mijn bestaan ondergraven', zegt de buurman. 'Ik woon 35 jaar in dat huis. Het ging goed totdat zij daar kwamen wonen.'

Het echtpaar Griffioen hoopt dat het kort geding de laatste rechtszaak is die er wordt gevoerd. Ze vragen zich af: welke middelen heeft de overheid eigenlijk om zulke zaken aan te pakken? 'Wij zijn mondig en wij redden het, maar dat is niet iedereen gegeven', zegt Griffioen. 'Wat kunnen politie en burgemeester doen in zo'n situatie?'

Weinig, oordeelt hoogleraar Openbare-orderecht Vols. Met artikel 174A in de huidige gemeentewet is het mogelijk woningen te sluiten. 'Maar de eisen daarvoor zijn zo streng dat burgemeesters vaak worden teruggefloten als ze er gebruik van willen maken', zegt Vols. 'Er is recentelijk nieuwe wetgeving gemaakt die nog door de Eerste en Tweede Kamer moet. Daarmee moeten burgemeesters meer mogelijkheden krijgen om hiertegen op te treden. Maar het duurt nog een paar jaar voor deze wetgeving in werking treedt.'

Het echtpaar Griffioen hoopt dat er van hun zaak wordt geleerd. 'Dat de instanties nu weten dat er mensen zijn die niet stoppen.'

De kwestie heeft ze niet alleen handenvol geld gekost. 'Het allerergste vind ik dat we niet hebben kunnen genieten van ons gezin', zegt de vrouw. 'Het kroop onder onze huid, we stonden er mee op en gingen er mee naar bed. Onze kinderen vertellen ons nu dat ze veel van de spanningen hebben gemerkt, hoezeer we ook ons best hebben gedaan zo gewoon mogelijk te leven. Ze vinden dat ze door deze kwestie veel aandacht zijn misgelopen.'