Waarom gaat de VW-claim via Nederland?

Het is geen toeval dat de Amerikanen voor hun claim tegen VW in Nederland uitkwamen. En ook niet dat ze daarbij op Huub Willems stuitten, legt hij zelf uit.

Oud-rechter Huub Willems heeft op verzoek van het Amerikaanse advocatenkantoor BLB&G een stichting opgericht om claims van institutionele beleggers te verzamelen. De Volkswagen Investors Settlement Foundation moet proberen de schade van beleggers te verhalen op de Duitse autofabrikant. Een schikking moet via het Amsterdamse gerechthof wereldwijd gelding krijgen.

Wat zoeken de Amerikanen in Nederland?

'De bijzondere mogelijkheden op het gebied van het schikken van massaschade. In de afgelopen twintig jaar heeft zich langs de lijn van een aantal spraakmakende zaken rond de collectieve afhandeling van schadezaken een juridisch leerstuk ontwikkeld. Dat begon bij de zaak van de zogenoemde DES-dochters. Hun moeders hadden een zwangerschapshormoon voorgeschreven gekregen dat leidde tot ernstige afwijkingen van de kinderen. Van de farmaceutische bedrijven is toen schadevergoeding gevraagd.

'In artikel 305a van het Burgerlijk Wetboek is de mogelijkheid opgenomen dat een stichting of vereniging voor belanghebbenden een procedure begint bij collectieve schade.

'Daar is de Wet collectieve afwikkeling massaschade bijgekomen. Via een representatieve stichting of vereniging kun je proberen met de veroorzaker van de schade een deal te sluiten: een vaststellingsovereenkomst. Vervolgens kun je aan het gerechtshof Amsterdam vragen die deal te beoordelen op redelijkheid en dan algemeen verbindend te verklaren. Iedereen mag zich daar dan bij aansluiten. In de zogenoemde Converiumzaak is beslist dat zo'n beslissing van het hof ook geldig is als de meeste benadeelden niet uit Nederland komen. De Nederlandse rechter heeft toen - een beetje vierkant gezegd - beslist dat de rest van de wereld onder Nederlandse rechtsmacht is komen te vallen. En daarom komen de Amerikanen naar Nederland, want daar heeft de hoogste rechter de kracht van de schikking beperkt tot eigen land.

'Veel landen zijn jaloers op die unieke regeling. Ze zien dat er zaken naar Nederland worden gebracht die ze liever zelf zouden willen afhandelen. Een aantal landen is nu zelf zo'n wet aan het optuigen.'

Hoe kwamen ze bij u terecht?

'Ik werd gebeld. Rechter ben ik niet meer. Daarvoor ben ik te oud, maar de Universiteit Groningen let gelukkig niet zo op leeftijd. Als bijzonder hoogleraar Corporate Litigation volg ik dit soort ontwikkelingen natuurlijk nog op de voet.'

Is Nederland nu het claimland bij uitstek?

'Dat mag u zo zeggen, al zou ik het anders formuleren. In de internationale literatuur is natuurlijk wel gesignaleerd dat de Nederlandse rechter rechtsmacht naar zich toe heeft getrokken.'

Jaagt dit ook een claimcultuur in Nederland aan?

'Nee, want we doen dit wel op de Nederlandse manier. Al is claimen van schade wel gewoner geworden in Nederland, hier draait het om overeenkomsten op basis van vrijwilligheid. Het gerechtshof bekijkt ook nog eens de redelijkheid van de deal. Dat strekt zich uit tot de vraag of de vergoeding van de advocaten en bestuurders van de stichting fair is. Is sprake van onredelijkheid, dan verklaart het hof de deal niet algemeen verbindend.'

Hoe zit het met de vergoedingen?

'De stichting huurt Nederlandse advocaten in op basis van uurtarief en een onkostenvergoeding. Zij mogen niet werken op no-cure-no-paybasis. BLB&G werkt wel op basis van een percentage. Hoe hoog dat is, weet ik niet.'

U bent als rechter niet zelden opgekomen voor de belangen van aandeelhouders.

'Zo mag u dat niet zeggen. Rechters komen niet op voor de belangen van mensen. Ze beslissen in conflicten van belangen van mensen.'

Voelt u zich als oud-rechter thuis bij zo'n stichting?

'Het verschijnsel dat in een complexe samenleving procedures collectief kunnen worden gevoerd is alleen maar toe te juichen. Nederland heeft dit netjes geregeld, met respect voor ieders positie. En die redelijkheid is te prefereren boven jarenlang procederen door talloze mensen.'

Ontvang elke dag de Volkskrant Avond Nieuwsbrief in uw mailbox, met het nieuws van vandaag, tv-tips voor vanavond, en alvast zes artikelen uit de krant van morgen. Schrijf u hier in.