Waarom duizenden buitenlandse troepen Al Qaida er maar niet onder krijgen in Mali – integendeel

Welke VN-militairen in Mali zijn aangevallen?

Bij een aanval op een basis van de VN-vredesmissie in Aguelhok in het noorden van Mali zijn tien militairen uit Tsjaad om het leven gekomen, 25 anderen raakten gewond. De doden vielen toen zij een bestorming van de basis door terroristen met gewapende auto’s probeerden af te weren. De aanslag is opgeëist door Nusrat-al-Islam wal Muslimeen (JNIM), de in 2017 opgerichte parapluorganisatie van aan Al Qaida verbonden islamitische terreurorganisaties. Als motief werd het voorgenomen bezoek van de Israëlische premier Netanyahu aan Tsjaad genoemd. De groep verzet zich tegen het aanhalen van de diplomatieke betrekkingen met Israël.

De VN-troepenmacht is dus zelf doelwit. Die was er toch om de vrede te bewaren?

Nadat in 2012 de regering van Mali omver werd geworpen door moslimextremisten, is de rust er nooit wedergekeerd. De opstand kwam vanuit het noorden. Daar hadden zwaarbewapende uit Libië teruggekeerde Toearegs zich aangesloten bij islamistische fundamentalisten en een kalifaat uitgeroepen. Toen de extremisten de hoofdstad dreigden te bereiken, greep Frankrijk – de voormalige koloniale bezetter – in en sloeg de opstand neer. Sindsdien is de 12 duizend koppige VN-troepenmacht Minusma aanwezig om de vrede te bewaren.

De missie wordt algemeen gezien als zwak en machteloos. Militairen zijn vooral bezig zichzelf te beveiligen, de bevolking merkt niets van de bescherming of opbouwwerkzaamheden die hun beloofd waren. Volgens Mirjam de Bruijn, hoogleraar Afrika Studies aan de Universiteit Leiden, heeft de militaire uitstraling zelfs een averechts effect. ‘Groeperingen verharden zich. Burgers zien dat er niets verandert aan de marginalisering en onderdrukking door de centrale regering. De soldaten die zij zien rondlopen in uniform en met zware wapens en tanks, stralen niet bepaald iets vredelievends uit.’

Hoe zit het met de Nederlandse deelname aan de Mali-missie?

Nederland heeft aangekondigd zich halverwege dit jaar terug te trekken uit Mali. De Nederlandse bijdrage, die geleverd wordt door zo’n 250 man vanuit vooral kamp Castor bij Gao, bestond vooral uit het vergaren van inlichtingen. De missie stond vaak negatief in de belangstelling. In 2016 verongelukten twee militairen op de basis door een ongeval met een gebrekkig mortier. Daarop ontstond veel discussie over het gebrekkig materieel waarmee de troepen waren uitgerust. Ze hebben daardoor tot hun eigen frustratie feitelijk weinig kunnen uithalen.

Naast de VN is ook Frankrijk er met 4.500 man actief, evenals een 5.000-koppige troepenmacht uit Mali, Niger, Burkina Faso, Tsjaad en Mauritanië (de G5 Sahel). De grote buitenlandse militaire aanwezigheid wordt in Mali met argwaan bekeken. De Fransen worden gewantrouwd omdat ze een ‘eigen agenda’ zouden voeren vanwege de vele grondstoffen in de regio. ‘De VN-missie wordt beschouwd als een verlengstuk van de regering in Bamako die door de gemarginaliseerde bevolkingsgroepen in de rest van het land als bezettingsmacht wordt gezien’, zegt historicus Bram Sommer die voor het Internationaal Centrum voor Contra-terrorisme (ICCT) in Den Haag onderzoek deed in Mali.

En Al Qaida is dus nooit verslagen?

Nee, na 2013 hebben jihadistische groeperingen zich herpakt en sindsdien komen er ook steeds weer nieuwe organisaties onder nieuwe namen bij. Veel jongeren in Mali voelen zich gemarginaliseerd en achtergesteld door de regering. ‘Extremistische groeperingen maken misbruik van die onvrede en plakken er een jihadistisch verhaal op’, zegt hoogleraar De Bruijn. ‘Zo wordt alles gepolitiseerd en in toenemende mate langs etnische lijnen uitgespeeld. Dat is heel verontrustend.’

Na de val van kolonel Kadhafi in Libië in 2011 is de Sahel overspoeld met wapens. Inmiddels zijn behalve Toeareg ook andere geradicaliseerde en zwaarbewapende etnische groepen actief, vooral Fulani-herders. Die bedreigen elkaar nu ook in toenemende mate in de strijd om vruchtbaar land. Vorige week vielen dertig doden bij een aanval op Toeareg bij Menaka in Centraal-Mali, in december vielen bij gevechten ook al 40 doden bij Toeareg en 15 bij Fulani. Frankrijk maakte afgelopen weekeinde bekend 15 strijders van een ‘onbekende’ groepering bij luchtaanvallen te hebben gedood.

De strijd lijkt ook over te slaan naar buurland Burkina Faso?

Na een reeks dodelijke aanslagen door extremistische groeperingen werd eind vorig jaar de noodtoestand in Burkina Faso afgekondigd. Die werd twee weken geleden met zes maanden verlengd toen 12 doden vielen bij een aanslag in Gasseliki bij de Malinese grens. Vorige week werd het lichaam gevonden van een Canadese geoloog die eerder was ontvoerd door extremisten. Van een Canadese vrouw en een Italiaanse man die begin van het jaar werden ontvoerd ontbreekt nog elk spoor.