Waar worden de tweeduizend geëvacueerde Afghanen straks opgevangen?

Het kabinet deed vorige week een klemmend beroep op de provincies en gemeenten om in kaart te brengen waar asielzoekers – niet alleen Afghaanse – kunnen worden opgevangen. Binnen een paar weken verwacht het COA geen nieuwe asielzoekers meer te kunnen opvangen, schreven minister Ollongren (Binnenlandse Zaken) en staatssecretaris Broekers-Knol (met Vreemdelingenzaken in haar portefeuille). ‘En de nood was al hoog’, zegt de Zeeuwse commissaris van de koning, Han Polman.

Door het hele land inventariseren gemeenten nu hoe ze gehoor kunnen geven aan de oproep van het kabinet. Leegstaande kantoren, schoolgebouwen, zorgcomplexen, hotels: alles dat geschikt lijkt om groepen asielzoekers (en statushouders) te herbergen, maakt kans. Polman: ‘We leggen eerst een longlist aan, de selectie volgt later. Het gaat er vooral om dat we ruim denken. Daar vraagt deze situatie om.’

De eerste Afghanen verlieten deze week de plek waar ze na hun evacuatie terechtkwamen. Zij verruilden Harskamp en Zoutkamp voor Heumensoord bij Nijmegen, ook omdat Defensie de twee oefenterreinen zelf weer nodig heeft. De laatste Afghanen op het Marine Etablissement Amsterdam kwamen donderdag aan in Heumensoord, al is ook dat een geïmproviseerd kamp waar duizend Afghanen maar tot 1 januari kunnen blijven.

Noodopvang

Aan nieuwe opvanglocaties wordt gewerkt: het COA heeft Goes gevraagd om, net als met de Syriërs in 2015 en 2016, de Zeelandhallen te mogen inrichten voor noodopvang. Nu worden daar coronavaccinaties gedaan. Het Utrechtse gemeentebestuur praat met de Jaarbeurs over de opvang van vijfhonderd asielzoekers.

Noodopvang is toch al geen plek om mensen lang onder te brengen, benadrukt het COA. ‘Het heet niet voor niets zo. Een noodopvang is soberder dan de reguliere opvang. Dat is meer een klein dorp, met een speeltuintje, een winkeltje, entertainment. Kinderen kunnen daar ook naar school’, aldus de woordvoerder.

Niemand wil terug naar 2015 en 2016, toen Europa overrompeld werd door de enorme vluchtelingencrisis en Syriërs hier noodgedwongen in sporthallen moesten slapen. Sommigen moesten in vijftien dagen vijf keer hun spullen pakken. Er zijn dus nieuwe, liefst permanente locaties nodig.

Tilburg, dat als een van de eerste gemeenten zijn vinger opstak, is al bezig scenario’s uit te werken voor de opvang. ‘Alles wat tijdelijk leegstaat aan maatschappelijk vastgoed, kan een optie zijn’, aldus de woordvoerder. In 2015 richtte Tilburg het voormalige woonzorgcentrum Jozefzorg in, om maximaal drie jaar lang vierhonderd asielzoekers op te vangen.

Ook Zaanstad wierp zich op, net als Leusden. De Haagse PvdA wijst op de leegstand in het voormalige Bronovo-ziekenhuis, een Leidse wethouder polste een hotelketen over de opvang van asielzoekers. In Maastricht vragen zeven gemeenteraadsfracties het college van B&W om snel beschikbare opvanglocaties te zoeken. ‘Wij kennen Maastricht als een open en tolerante stad, waar we elkaar helpen als dat nodig is’, schrijven ze.

Het scheelt dat de Tilburgse gemeenteraad ‘een heel sociaal college en een heel sociale raad’ heeft, zegt de gemeentewoordvoerder. ‘Maar we kunnen ons voorstellen dat het voor kleinere gemeenten lastiger is dan grotere. Die hebben minder vastgoed en minder leegstand.’

Burgemeester Toon van Asseldonk van Grave wijst erop dat zijn gemeente al een azc heeft, dat al vol zit. ‘Puur getalsmatig gezien, in verhouding tot het aantal inwoners, voldoet Grave al ruimschoots aan de maatschappelijke verplichting tot opvang van asielzoekers of vluchtelingen’, zei hij tegen de Gelderlander. Buurgemeente Cuijk wil wel ‘zijn verantwoordelijkheid nemen’, al is er volgens de burgemeester nu geen geschikt gebouw voor grootschalige vluchtelingenopvang.

Contracten

Daarbij lopen meerdere contracten tussen gemeenten en asielzoekerscentra af. In Rijswijk sluit op 1 november bijvoorbeeld het azc. De lokale fractie van GroenLinks wil na vijf jaar de deuren langer open houden, maar zoiets is volgens het COA ‘juridisch ingewikkeld’. ‘En er zijn nu eenmaal afspraken over gemaakt.’ Ook het azc in Overloon (NB) gaat, Afghanen of niet, in mei 2022 dicht. Overloon ervoer veel overlast van asielzoekers uit veilige landen die in het azc verblijven.

Volgende week schuift het Rijk aan bij een asieloverleg tussen de provincie en de dertien Zeeuwse gemeenten. Dan wil het weten waar Zeeland asielzoekers denkt te kunnen opvangen. Ook een ander, zo niet complexer vraagstuk, komt op tafel: de belabberde doorstroming van statushouders. Zij houden plekken in azc’s bezet, omdat er geen woningen voor hen beschikbaar komen. Van de 27 duizend mensen in een azc, wachten er 11 duizend op een huurwoning.

Zo komt het ‘probleem’ van de Afghanen bovenop een veel groter probleem dat gemeenten, provincies en het Rijk niet opgelost krijgen. In Zeeland wordt ook op woningcorporaties ingepraat om statushouders onder te brengen. Commissaris van de koning Polman noemt het bouwen van prefabwoningen als voorbeeld om de druk op de azc’s te verlichten. ‘Want het is nu echt alle hens aan dek.’