Analyse
Vrijlating Huawei-topvrouw en twee Canadezen: Beijing en Washington komen weer tot afspraken
Een heldenwelkom op eigen bodem voor Meng Wanzhou zaterdag, de topvrouw van het Chinese telecombedrijf Huawei. Ze mocht Canada verlaten na een akkoord met de Amerikaanse justitie. Kort daarop kwamen twee Canadezen vrij die bijna drie jaar in een Chinese gevangenis zaten opgesloten, als pionnen in een geopolitiek schaakspel.
Meng Wanzhou (49) werd in december 2018 gearresteerd tijdens een tussenstop in de Canadese stad Vancouver. Dat gebeurde op verzoek van de Verenigde Staten, die haar uitlevering vroegen wegens verdenkingen van fraude en het schenden van het Amerikaanse handelsembargo tegen Iran.
De zaak Meng was onderdeel van de confrontatiepolitiek van voormalig president Donald Trump, die Huawei beschuldigde te opereren als verlengstuk van de Chinese staat – door bijvoorbeeld spionage mogelijk te maken via de netwerkapparatuur van het bedrijf. Huawei, dat dit altijd heeft ontkend, heeft na Mengs vrijlating direct laten weten zich met hand en tand te verzetten tegen eventuele nieuwe Amerikaanse aanklachten.
Negen dagen na Mengs arrestatie sloeg Beijing terug met de aanhouding van twee Canadezen op grond van spionage, Michael Spavor en Michael Kovrig. Dat beide mannen ruim duizend dagen in detentie zaten, was volgens Beijing geen gijzelingsdiplomatie. Maar de Chinese regering liet doorschemeren dat Mengs vrijlating tot een deal rond de twee kon leiden.
Trump zei enkele maanden na Mengs arrestatie dat hij haar zou vrijlaten als hij er een betere deal met China in de handelsoorlog voor in de plaats kreeg. Dat was voor Beijing het bewijs dat de zaak Meng slechts politieke motieven diende. 'Welkom Thuis! Ze werd gearresteerd vanwege de opkomst van China. Haar vrijlating was ook een gevolg daarvan!’, kopt de Engelstalige staatskrant China Daily.
Gijzelingsdiplomatie
Of de Verenigde Staten iets hebben overgehouden aan de deal is niet bekend. De Canadese rechter had nog geen beslissing genomen over het uitleveringsverzoek van Meng. Ondertussen was in China Michael Spavor tot elf jaar gevangenisstraf wegens spionage veroordeeld. Kovrigs veroordeling liet op zich wachten, een teken dat zijn zaak mogelijk werd aangehouden om de Canadese regering, die de finale beslissing over Mengs uitlevering moest nemen, onder druk te blijven zetten.
Verrassend genoeg werden beide Michaels tegelijkertijd met Meng vrijgelaten, terwijl deskundigen hadden verwacht dat Beijing zou wachten om de indruk van gijzelingsdiplomatie niet verder te versterken. Blijkbaar is het voor de Chinese regering belangrijker dat buitenlandse regeringen zich realiseren dat het arresteren van Chinese staatsburgers tot dit soort represailles kan leiden.
Al beweert de Chinese staatstelevisie in de speciale live uitzending over haar terugkeer dat Meng geen schuld heeft bekend, in de afspraak met de Amerikaanse justitie geeft ze toe verantwoordelijk te zijn voor misleiding van de bank HSBC over handel met Iran door een aan Huawei verbonden telecombedrijf Skycom. Volgens het document van justitie wordt ze echter niet vervolgd.
Emotionele thuiskomst
Zodra Meng in een speciaal voor haar gecharterd vliegtuig zat richting de zuidelijke stad Shenzhen, de thuisbasis van Huawei, draaide de Chinese propagandamachine zich warm met een serie emotionele tweets van Meng op Weibo, de Chinese twitterdienst. ‘Eindelijk komt de omhelzing van het moederland binnen bereik’, schreef ze. Mengs vliegtuig ontweek het Amerikaanse luchtruim door via de Noordpool te vliegen.
In een jurk in de kleur van de Chinese vlag begroette ze overheidsfunctionarissen, haar echtgenoot en enkele honderden Chinezen die zich op het vliegveld hadden verzameld. ‘Als geloof een kleur heeft, dan is het China-rood’, aldus Meng in een triomfantelijke toespraak voordat ze naar de verplichte corona-quarantaine werd vervoerd.
De aankomst van de twee Michaels in Canada was ingetogen, met een omhelzing van de Canadese premier Justin Trudeau. ‘Deze twee mannen hebben een ongelofelijk moeilijke beproeving doorgemaakt’, aldus Trudeau.
De omstandigheden van Kovrig en Spavor in hun Chinese gevangenis stonden in schril contrast tot Mengs gedwongen verblijf in Vancouver. Zaten de mannen in cellen waar het licht altijd brandde en werd slechts sporadisch een brief van thuis of contact met Canadese diplomaten toegestaan, vanuit haar Canadese miljoenenvilla richtte Meng zich via sociale media regelmatig tot haar sympathisanten en collega’s van Huawei. Onder toezicht van bewakers en met het dragen van een enkelband ging ze overdag winkelen of eten in speciaal afgehuurde restaurants. Haar man en kinderen kwamen logeren en er kwamen docenten aan huis om haar lessen Engels en schilderen te geven.
Adempauze
Er zou een jaar achter de schermen zijn onderhandeld over Mengs vrijlating. De uitkomst toont dat Beijing en Washington ondanks de zwaar bekoelde relaties weer in staat zijn om tot afspraken te komen. Bidens regering probeert al langer het diplomatieke overleg tussen China en Washington op gang te krijgen om tot samenwerking op het gebied van klimaatverandering te komen. Ook de Chinese regering heeft laten merken toe te zijn aan een adempauze in het conflict met Washington.
Dat wil niet zeggen dat de deal rond Meng de slechte verhoudingen tussen de supermachten verbetert. Richtte Trump zich op handel in zijn strijd met China, de nieuwe Amerikaanse president Biden zoekt het in militaire coalities tegen China, zoals het AUKUS-pact met Australië en het Verenigd Koninkrijk. Daar heeft China waarschijnlijk meer last van dan van de uithalen van Trump, die spectaculair oogden maar verzandden in de uitvoering. Ook veel van Trumps andere maatregelen, zoals het arresteren van Chinese academici die werden beschuldigd van banden met het Chinese leger, hielden geen stand voor de Amerikaanse rechter.
