Vrede is met ‘Hamastan’ ver weg

Het woord burgeroorlog is misschien nog de mildste omschrijving die Palestijnen geven voor de maalstroom van geweld die hen meesleurt. ‘Palestijnen vermoorden Palestijnen’, zo opende woensdag een krant in Ramallah. Het drama dat daarin schuilt is nauwelijks met het woord burgeroorlog te vangen.

De Palestijnen staan ‘aan de rand van de afgrond’ (minister van Financiën Salam Fayyad), of ze kijken ‘de waanzin’ in het gezicht (president Mahmoud Abbas) zijn passender omschrijvingen. Behalve dan, natuurlijk, voor de architecten van het Hamas-offensief tegen de hoofdkwartieren van de aan Fatah gelieerde veiligheidstroepen van de Palestijnse Autoriteit; en voor de Hamas-aanhangers die de afrekening met de ‘corrupte verraders’ van Fatah toejuichen.

De voortvarendheid waarmee Hamas optrekt tegen Fatah, en de snelheid waarmee het verzet van Fatah tegen de belegeringen van Hamas verkruimelt, maken dat de Gazastrook binnenkort van noord tot zuid in handen kan zijn van de strijders van Hamas.

‘We hebben slechte tijden meegemaakt, maar we waren nooit eerder zo dicht bij de afgrond als vandaag’, zei minister Salam Fayyad woensdag. ‘Ik moet vaak denken aan een kat die naar een waterplas loopt om te drinken. Voor hij zijn kopje naar het water buigt, kijkt hij altijd nog even schichtig om zich heen. Dat doen wij nu ook.’

Wat precies de gevolgen zijn van de stichting van een Hamas-bewind in de overbevolkte enclave aan de Middellandse Zee, dat is voor iedereen een vraag. Wat betekent de oprichting van ‘Hamastan’? – zoals een ‘Hamas-staat’ wel wordt genoemd. (Gaat daar dan een ‘religieuze politie’ toezien op de naleving van ‘islamitische wetten’? Worden hoofddoekjes verplicht en popmuziek verboden?)

Het kan zijn dat Fatah-strijders uit wraak Hamas gaan aanpakken op de Westoever, waar zij naar men aanneemt sterker zijn dan de islamisten. Het oogmerk is die streek dan tenminste in handen van de seculiere, en door het Westen gesteunde, partij van Abbas te houden. Wat het voeren van onderlinge gevechten kan bemoeilijken, is de aanwezigheid van het Israëlische leger. De Westoever is met checkpoints opgedeeld in een soort stadsenclaves waartussen het moeilijk reizen is – de Gazastrook ligt sinds de Israëlische terugtrekking van 2005 open voor de Palestijnen.

Het kan ook zijn dat Israël en Egypte, als de buurlanden van Gaza, op militaire plannen gaan broeden om Hamas uit het zadel te wippen. Het is moeilijk voor te stellen dat de twee landen een door islamisten bestuurd gebied naast zich dulden. Voor Israël doet dat sterk denken aan de ongeremde macht die het sjiitisch-fundamentalistische Hezbollah aan de noordgrens had tot de zomeroorlog in Libanon. Temeer daar Hamas ook goede banden heeft met Iran en de Palestijnse islamisten ook over raketten beschikken – al kunnen die wapens nog niet dezelfde afstand overbruggen als de katjoesja’s van Hezbollah. (Het is overigens onduidelijk of Hamas zijn offensief is begonnen onder aanmoedigingen uit Teheran.)

De meest vergaande consequentie van de vestiging van een Hamas-bestuur in de Gazastrook is dat de tweestatenoplossing voor het Israëlisch-Palestijns conflict als onbereikbaar ideaal in de prullenmand kan. Zo’n oplossing geldt in de Midden-Oostendiplomatie als de gewilde uitkomst van een vredesregeling: met de staat Israël grofweg binnen de grenzen van voor de Zesdaagse Oorlog van 1967, en een Palestijnse staat verspreid over de Westoever en Gaza..

Maar als de twee Palestijnse gebieden toevallen aan twee Palestijnse bewegingen met twee opvattingen over de toekomstige relaties met Israël, dan is de oprichting van een Palestijnse staat onmogelijk. De basis onder de gangbare theorieën over de oplossing van het Israëlisch-Palestijns-conflict is dan weggeslagen. Het is ook dat vooruitzicht waarvoor tegenstanders van de islamisten de woorden afgrond en waanzin toepasselijk vinden.