Vragen en antwoorden over de situatie in Egypte

Emanuel Wiemans: Wat is de exacte reden dat het Egyptische volk het bewind zat is? Hoelang is het al gaande, hoe streng is Mubarak's regime eigenlijk?

Inclusief de zes jaren dat hij de toenmalige president Sadat diende als vice-president, vanaf 1975, verblijft Mubarak nu al 36 jaar in het Egyptische machtscentrum. Acht jaar na de laatste grote Israëlisch-Arabische oorlog in 1981 werd Mubarak de machtigste man van het machtigste Arabische land. Tot 29 januari jongstleden, toen hij Omar Suleiman als vicepremier benoemde, was Mubarak een alleenheerser.

Vrijwel zijn hele presidentschap geldt de noodtoestand. Tot grote onvrede van de 80 miljoen Egyptenaren. 'Ik ben nu 21 jaar en ik heb nog nooit onder normale omstandigheden geleefd', zei de politieke activist Ahmed Belal jaren terug in de The New York Times.

Mubarak's presidentschap werd steeds meer vereenzelvigd met corruptie, economisch wanbeleid en politieke onderdrukking. Anno 2011 moet volgens onderzoeken van de Verenigde Naties zo'n 20 procent van de Egyptenaren leven van minder dan een dollar per dag. Ondanks alle onvrede bleef Mubarak termijn na termijn vasthouden aan de macht in Egypte. En mocht hij er ooit klaar mee zijn, dan zou zijn zoon Gamal het roer overnemen, zo ging het gerucht. Pas tijdens deze protesten is duidelijk geworden dat dit niet het geval zal zijn. Ook het verhaal dat de familie Mubarak zich 30 jaar lang behoorlijk heeft verrijkt, wekte de volkswoede.

Jacqueline Kuyt: Wie heeft er officieel de leiding over het leger? Wat zijn de gevolgen voor de legerleiding als ze tegen Mubaraks wensen in gaan?

Minister van Defensie Mohamed Hussein Tantawi wordt beschouwd als de huidige oppernbevelhebber van het Egyptische Leger. Egypte wordt bestuurd door een zogeheten militaire enclave, die zich verschuilt achter een democratische façade. Het land heeft volgens deskundigen geen militair regime, maar een door militairen gedomineerd regime. De militaire enclave bestaat ook uit civiele partners en buitenlandse bedrijven. Sinds kolonel Nasser en zijn Vrije Officieren de koning wegstuurden in 1952, wordt Egypte geregeerd door oud-officieren. Ook Mubarak is een oud-luchtmachtgeneraal.

Het sturen van tankeskadrons naar demonstraties is voor elk regime een riskante beslissing. Als de soldaten weigeren te vuren, dreigt een splitsing tussen commandanten op de straat en de militairen rond de politieke top. Als er burgerdoden vallen, verliest het leger zijn sympathie en bewondering van de bevolking. Beide scenario's bedreigen de pijlers voor een door militairen gedomineerd regime. Onderzoeker Steven Cook van de Council on Foreign Relations voorspelde onlangs in de Volkskrant dat de troepen op het Tahrirplein geen opdracht zullen krijgen te vuren. Die kans dat zo'n bevel niet wordt uitgevoerd, is volgens hem te groot.

Egypte heeft al vijfduizend jaar een van de sterkste legers ter wereld. De krijgsmacht kan een half miljoen soldaten inzetten, plus een half miljoen reservisten. Daarbij komen nog de honderdduizenden ordetroepen die vorige week erop los sloegen. Jaarlijks mogen de generaals 3,3 miljard euro uitgeven, waarvan eendere wordt overgemaakt door de Verenigde Staten. Egypte kent ook nog een ministerie van Militaire Productie. Dat bestiert tientallen bedrijven die eigendom zijn van de krijgsmacht en vaak worden geleid door oud-generaals. Die maken niet alleen granaten, maar ook consumentenproducten.

Dhr. Dick: Na het mislukte overleg van oppositieleiders met Suleiman, kwam een nieuwe toestroom van demonstranten op het Tahrirplein. Er werd ook gemeld dat het vooral nieuwe mensen waren. Hier is in de media weinig aandacht aan gegeven. Welke organisatie zou de toeloop van nieuwe demonstranten hebben bewerkstelligd?

Begin deze week leek het er even op dat de massale demonstraties op het Tahrirplein als een nachtkaars zouden uitdoven. Maar er verschenen plotseling toch weer veel demonstranten, waarvan velen voor het eerst meededen aan het protest. Dat wordt grotendeels toegeschreven aan Wael Ghonim, Google-manager voor het Midden-Oosten. Veel mensen zeiden geïnspireerd te zijn geraakt, nadat Ghonim in snikken was uitgebarsten toen hij in een interview op televisie werd geconfronteerd met de slachtoffers van de revolutie.

Ghonim bleek de man te zijn achter de veelbezochte Facebook-pagina die de aanzet tot het Egyptische protest vormde. Twee dagen na het begin van de protestgolf werd Ghonim door veiligheidsagenten in burger van straat geplukt toen hij een taxi wilde nemen. Hij werd twaalf dagen lang vastgehouden en kwam pas begin deze week weer op vrije voeten.

Sinds afgelopen woensdag krijgen de anti-Mubarak-demonstranten gezelschap van werknemers uit verschillende beroepsgroepen die een hoger salaris eisen. Deze stakingen zijn geïnitieerd door de vakbonden. De mensen die eraan meedoen, eisen niet allemaal het aftreden van Mubarak, maar gaan voornamelijk de straat op voor betere arbeidsomstandigheden.

Dhr. Dick: Ik hoorde een bericht over Jemen. De verslaggever meldde dat de demonstratie in Jemen plaatsvond op het Tahrirplein. Ik vond dat opmerkelijk, omdat dit dezelfde naam is als van het bekende plein in Caïro. Wat weet u over een Tahrirplein in Jemen?
Beide landen hebben inderdaad een Tahrirplein in hun hoofdstad. Tahrirplein (Midan al-Tahrir¿ in het Arabisch) betekent Bevrijdingsplein. Het beroemde plein in Caïro heette aanvankelijk Midan Ismailia en was vernoemd naar Khedive (oftewel onderkoning) Ismail die het centrum van de stad ontwierp. Na de Egyptische Revolutie van 1952, die Egypte veranderde van een monarchie in een republiek, werd de naam veranderd in bevrijdingsplein.

Op het Tahrirplein (ook wel Al-Tahrirplein) in Sanaa, de hoofdstad van Jemen, kwamen op 3 februari jongstleden duizenden mensen bij elkaar om te demonstreren tegen president Ali Abdullah Saleh. Het grootste verschil met Egypte was dat er hier ook meteen veel aanhangers van de regering aanwezig waren. In Caïro verschenen de pro-Mubarak demonstranten pas in een later stadium.