Voordat u het doorheeft, kan uw strategische tegenstem zomaar een voorstem zijn

Eenvoudig is het leven vandaag voor de principiëlen die zonder aarzelen het juiste vakje rood kleuren. Zij helpen de partijen op het brede middenveld elk aan tien tot twintig zetels en wellicht ook nog wat kleurrijke nieuwkomers de Kamer in - van Thierry Baudet tot Ancilla van de Leest. Bij gebrek aan een duidelijke strijd om de macht kunnen duizend bloemen bloeien. Maar wat moeten nou toch de miljoenen die pas op weg naar het stemhokje de knoop doorhakken om zo het grote onderscheid te maken?

Strategisch stemmen: gemakkelijk was het toch al nooit in dit veelstromenland. In de PvdA en het CDA lopen nog mensen rond die het onthutste gevoel kunnen oproepen van 2006, toen Wouter Bos en Jan Peter Balkenende elkaar eerst wekenlang voor rotte vis uitmaakten en daarna doodleuk samen in het kabinet stapten. De verbijstering over de ontwikkelingen van 2012 is bij veel kiezers nog zo vers dat VVD en PvdA vandaag niet zonder kleerscheuren uit de strijd zullen komen.

Maar toch: destijds hadden de kiezers met een blik op de peilingen tenminste kunnen vermoeden hoe het ging lopen. Als twee of drie bestuurlijk ingestelde middenpartijen samen een meerderheid halen, gaat het al snel richting samenwerking. Dat bruuske campagnetaal en groteske beloften daarna samensmelten tot een diffuus regeerakkoord, hoort bij de oud-Hollandse politieke folklore.

Met de peilingen in de hand werd de zwevende kiezer in de afgelopen twintig jaar een strategische kiezer: zonder vaste overtuiging, maar dan toch met de bescheiden verwachting de komende coalitie een beetje te kunnen inkleuren. Maar hoe moet dat nu geen enkele driepartijencombinatie zicht heeft op genoeg zetels? Nooit eerder boden de gepeilde dagkoersen zo weinig houvast. Geen wonder dat ruim de helft van het land dinsdag nog zweefde.

Hebben die weifelaars dan echt geen enkel houvast? Behalve dat de PVV buitenspel staat en dat een linkse coalitie getalsmatig geen reële optie is, misschien nog dit: zittend premier Rutte maakt het liefst een doorstart met CDA en D66, die daarin ook wel zin hebben. Bij weddenschappen op het Binnenhof wordt vooral op die combinatie ingezet. Het sociaal-economische motorblok van een regeerakkoord zit dan al snel in elkaar. Elke stem op een van die drie partijen maakt de formatie gemakkelijker, met elke stem op een andere partij wordt het lastiger.

Maar ingewikkeld blijft het. Al is het maar omdat er nog tien miljoen mensen meesturen en er bij de vorige ronden nog grote verschuivingen waren op het laatste moment. Bovendien is de kans groot dat er een vierde of zelfs een vijfde coalitiepartner nodig is voor een meerderheid in beide Kamers. Behalve de SP sluit geen enkele partij uit die partner te willen zijn. En Rutte is overal voor in, leert de ervaring. Voordat u het doorheeft, kan uw tegenstem straks zomaar een voorstem zijn.

Zo wacht de strategische kiezer een hachelijke dag. Met slechts die ene zekerheid: niet stemmen heeft nog minder effect.