Voor de geldschieters van het CDA was Wopke de man

Bij het CDA zat de belangrijkste donateur ook in het campagneteam. Hoe ver reikte de invloed van de geldschieters bij de regeringspartij? ‘Als Hugo de Jonge lijsttrekker was gebleven, had ik een kleiner bedrag gedoneerd.’

Voor het CDA is de zaak afgedaan. Konden geldschieters hun stempel drukken op het verkiezingsprogramma en de keuze voor de lijsttrekker? Geen sprake van, aldus het CDA-bestuur. ‘Donateurs hebben op geen enkele manier de inhoudelijke koers van de partij kunnen beïnvloeden.’

De partij maakte maandag bekend dat ondernemer Hans van der Wind – rijk geworden met de schoolboeken van Van Dijk Educatie – in totaal 1,2 miljoen euro doneerde aan de verkiezingscampagne van het CDA. In een korte verklaring liet Van der Wind weten dat hij al veel langer geld overmaakt aan de partij. ‘Ik doe dat vooral omdat het gedachtegoed mij aanspreekt.’

De ondernemer houdt het voorlopig bij die verklaring, zo laat zijn woordvoerder weten. Toch zijn er nog genoeg vragen. Van der Wind had meerdere functies in het CDA. Hij was hoofd van de fondsenwerving, voorzitter van de Club van 100 (donateurs) én zat in de campagnecommissie. Eind november stuurde hij in die hoedanigheid een bezorgde mail naar het CDA-bestuur en naar campagneleider Raymond Knops over de stroeve fondswerving, zo is duidelijk geworden uit de uitgelekte memo van Pieter Omtzigt.

‘De grotere funders zijn (uiterst) negatief en niet bereid in de huidige constellatie geld te geven’, oordeelde Van der Wind op 28 november 2020. ‘In de persoonlijke gesprekken die wij met Rutger (Ploum, toenmalig partijvoorzitter, red.) Raymond (Knops, red.) hebben gevoerd, hebben we aangegeven waar ons inziens de huidige impasse door is veroorzaakt. Wij willen dat niet herhalen in deze mail.’

New deal

Zeker is dat Hugo de Jonge nog geen twee weken later bekendmaakte terug te treden als lijsttrekker. Wopke Hoekstra nam het stokje over en vervolgens kwamen ‘de grotere funders’ alsnog over de brug. Onder De Jonge wordt zo’n 400 duizend euro gedoneerd, onder Hoekstra zo’n 1,9 miljoen euro. Veruit de grootste funder is Van der Wind zelf met 1,2 miljoen euro. Op 22 februari presenteerde Hoekstra een ‘new deal’ met allerlei plannen die gunstig waren voor het midden- en kleinbedrijf (mkb), al zegt het CDA nu dat het om gerecyclede voorstellen ging die ook al in het verkiezingsprogramma stonden.

Hoogleraar politicologie Gerrit Voerman zet vraagtekens bij de gang van zaken. ‘De grootste donateur heeft een positie die hij vanuit het oogpunt van good governance niet moet hebben. Er zit iemand aan de campagnetafel die in zijn eentje 1,2 miljoen euro doneert. Wat denk je dat het doet als hij zijn mening geeft? Al zegt hij niets over de inhoudelijke koers, toch is het feit dat hij twee petten draagt onwenselijk.’

Volgens Voerman doet het CDA er verstandig aan nader onderzoek te laten doen. ‘Dat kan opheldering bieden over de mogelijke invloed van de fondsenwerver op de inhoudelijke koers van de campagne. In de mail wordt in elk geval de suggestie gewekt dat iets niet zwart op wit mag staan.’

Hebben geldschieters de koers van het CDA bepaald? Volgens zorgvastgoedondernemer Eric Venghaus, die na het aantreden van Hoekstra ook 25 duizend euro doneerde, zit de werkelijkheid genuanceerder in elkaar. ‘Wij kunnen echt niet het partijbestuur even bellen met allerlei opdrachten’, aldus de Haagse zakenman die al jaren lid is van de CDA businessclub en de Club van 100. ‘Ze nemen uiteindelijk zelf de beslissingen, maar dat er helemaal geen invloed is, zal ik ook niet beweren.’

Volgens Venghaus waren de donateurs in het CDA overwegend voor Hoekstra als lijsttrekker. ‘We hoopten vanaf dag 1 dat Wopke het zou doen, al ben ik zelf ook een enorme bewonderaar van Omtzigt’. Veel geldschieters zagen bij Hugo de Jonge de combinatie van coronaminister én lijsttrekker niet zitten. Venghaus: ‘Je wist gewoon dat dat niet ging werken. Je kon je geld beter in de sloot gooien, want dan zag je tenminste nog kringetjes als resultaat.’

Kleiner bedrag

Toen Hoekstra aantrad, maakte Venghaus alsnog 25 duizend euro over. ‘Als Hugo de Jonge lijsttrekker was gebleven, had ik waarschijnlijk een kleiner bedrag gedoneerd.’ Of ook Van der Wind minder dan 1,2 miljoen euro had overgemaakt als de machtsovername door Hoekstra was uitgebleven, durft Venghaus niet te zeggen. ‘Hans is meer CDA-fan, dan Wopke-fan.’

Een andere grote donateur die na het aantreden van Hoekstra alsnog over de brug kwam met een donatie van in totaal 80 duizend euro, was vastgoedondernemer Maarten de Gruyter. Die laat in een korte verklaring weten dat hij het CDA steunt, maar ‘geen invloed heeft gehad op het partijprogramma of politieke keuzes’.

De Gruyter gaf eerder op de website Het goede leven wel iets prijs van zijn motivatie. Voor hem stond vast dat De Jonge als lijsttrekker te veel geassocieerd zou worden met ‘het (al dan niet falend) coronabeleid’. ‘Velen binnen het CDA zien deze combinatie als een groot gevaar voor de nabije toekomst van de partij.’ Toen Hoekstra partijleider werd, was De Gruyter enthousiast: ‘Wopke Hoekstra maakt meer kans om de naderende verkiezingen te winnen... Le roi est mort, vive le roi!’

Hebben de geldschieters vervolgens ook invloed gehad op de programmatische wijzigingen die Hoekstra doorvoerde? Volgens ondernemer Venghaus komen veel van de mkb-voorstellen inderdaad van de CDA business club. ‘Maar daar hebben we het al jaren over. Daarom is hij met die plannen gekomen. Dat heeft niemand hem opgedragen. Ik heb hem maar één keer gezien bij de business club.’