Von der Dunk: 'Ontkomt het Westen nog aan ingrijpen?'

Een beginnende burgeroorlog, honderden dode demonstranten, de grootste partij als 'terroristisch' verboden, de eerste democratisch gekozen president in het gevang, een hele reeks kerken in de fik, westerse journalis­ten massaal gemolesteerd, de noodtoe­stand uitgeroe­pen en Mubarak op vrije voeten, voorzover hij althans nog lopen kan.

Zou VVD-europarlementariër en 'buitenlandspecialist' Hans van Baalen nog steeds vinden dat 'het goed is dat het leger zijn verant­woordelijk­heid heeft genomen'? Dat verklaarde hij althans luidkeels direct na de coup die van geen coup mag heten, omdat dat dan consequen­ties zou moeten hebben.

De rode lijn van Obama ten tweeden male overschreden, vele honderden dode burgers, waarbij de kans dat het gifgas niet door het regime, maar door de oppositie is gebruikt, als verwaarloosbaar moet worden beschouwd.

Zou VVD-prominent - wat is dat eigenlijk? - Hans Wiegel nog steeds vinden dat we omwille van de stabiliteit 'Assad misschien maar moeten steunen'? Dat was althans de kop boven en de tendens van een stuk van zijn hand in de NRC van 29 juli.

Open deur
Ik zou deze column vanwege het bovenstaande natuurlijk kunnen wijden aan de onuitsprekelijke domheid van de gemiddelde VVD-politicus, maar dat is te veel een open deur, die U nu ook zonder mij wel in kunt trappen.

De moraal echter van de achterliggende bood­schap aan Egyptenaren en Syriërs: dictatu­ren zijn goed voor U, want ze zorgen voor orde, en dienen onze economische en Israëls politieke belan­gen. Liever bevriende seculiere tyrannen dan vijandige enge jurken aan de macht. Zo kunnen we tenminste omwille van de olie ginds invloed blijven uitoefenen.

Dat was decennialang inderdaad de van harte door de VVD gesteun­de politiek van het Westen: ook Saddam Hoessein en Kaddafi - herinnert U zich nog die hartelijke begroetingsfoto's met Rums­feld uit de jaren zeventig en met Berlusconi uit de jaren nul? - konden op goodwill rekenen, zolang Shell maar kon blijven boren. Maar o wee als een land als Iran niet mee­werkt, dan is het meteen een schurkenstaat.

Precies om die reden is de invloed van het Westen op de gang van zaken in de Arabische wereld, en vooral op de eerste democratisch gekozen regerin­gen aldaar zo gering gebleken. De inwoners zijn dat het westerse meten met twee maten waaraan de VVD nog steeds vasthoudt niet verge­ten: democra­tie is alleen toegestaan als de uitkomst ons bevalt. Dus geen Hamas in Palestina of Moslimbroeders in Egypte.

Zij en zij strijden Neder­landse liberalen zo met het verlichte Saoedi-Arabië, momenteel de grote financierder van de Egyptische legerjunta. Uitgangspunt: we zullen nooit toestaan dat de islam langs democratische weg een stempel op een islamitisch land kan zetten (in Saoedi-Arabië lukt dat inderdaad ook wel met een paar sjeiks alleen). Wees alleen niet verbaasd als de islamisten ver­der zullen radicaliseren, onder het motto: islam en democratie gaan inder­daad niet samen - omdat ze van door het Westen gesteunde seculiere dictatoren niet samen mogen gaan.

En wees dan ook niet verbaasd, als bij een volgen­de volksopstand opnieuw het Westen alle invloed verliest, omdat het uit kortetermijnsbelan­genpo­li­tiek de eigen beginselen aangaande mensen­rechten verloochent, zich feitelijk gedragend naar de woorden van Van Baalen: dat het 'goed is dat het leger zijn verantwoor­delijkheid heeft genomen'.

Of huldigt hij het standpunt dat een Koptische bisschop in Nederland recent verkondigde: dat de democratie nu is hersteld? Of dat van de regeringswoordvoerder van Sisi, dat 'het Egypti­sche volk nu meer verenigd is dan ooit'? Het deed denken aan die andere regeringswoordvoerder, van Saddam toen jaar geleden, die op tv verkondig­de dat Bagdad veilig was, terwijl achter hem te zien was hoe de Ameri­kaanse bommen insloegen.

Leugens
Op zich snap ik wel dat die Koptische bisschop graag in zijn eigen leugens gelooft: de afgelopen weken zijn veel kerken in brand gestoken - door geradicaliseerde islamisten, of door provocateurs van het militaire regime dat daarmee de internationale geesten rijp voor steun wil maken. Fataal gevolg van de openlijke Koptische steun aan de coup is wel dat dit het idee van Moslimbroeders dat de Christenen erachter zitten versterkt.

Dat alles wil niet zeggen dat het duidelijk is wat het Westen wèl zou moeten doen. De aarzelingen in Washington zijn al te begrijpelijk. Maar men ontkomt er omwille van de eigen geloofwaardigheid - ook in de ogen van een toekomstige Arabische democratische regering - niet aan om niet alleen het bloedbad in Syrië, maar ook dat in Egypte helder te veroorde­len.

Met het oog op het behoud van de westerse invloed in Caïro blijft dat laatste nu uit. Alleen: wat stelt die invloed thans nog voor? Toch al niet veel meer, tegenover de miljarden oliedollars uit Riaad.

Rode lijnen trekken is één, er consequenties aan verbinden een tweede. Dat is nu het probleem van Obama: als de tegen­partij er zich niets van aantrekt gijzelen ultimata vooral de steller ervan zelf. Daarom heet een coup geen coup en willen we naar dat gifgas eerst een onder­zoek.

Er wordt nu voor Syrië steeds luider om militaire interventie geroepen - iets waarvoor Obama begrijpelijk weinig voelt. Zowel mét (Libië) als zónder (Irak) lokale steun eindigen militaire democratiseringspo­gingen van buitenaf meestal in een politiek moeras.

Maar als de zaak verder escaleert kan de druk om in te grijpen - 'we moeten iets doen' - zo sterk worden, dat het Westen daartoe inderdaad overgaat. Dat wordt dan de minst kwade optie van twee grote kwaden. Want verwacht in de regio waar volgens bijbelse overlevering ooit de Hof van Eden gesitu­eerd was, als uitkomst vandaag niet een tweede Paradijs.


^{Thomas von der Dunk is cultuurhistoricus en columnist van Volkskrant.nl}