'Volwassen worden is niet meer onzeker zijn, maar dat lukt niemand helemaal'

Het zijn jongens die hard en vastberaden op weg zijn man te worden. Wie? De negen 18-jarigen die figureren in 'Wij zijn 18' (VPRO), een documentaire van Tomas Kaan, die een voorkeur lijkt te hebben voor generaties. Zijn vorige project ging ook al over een generatie. Daar was ik destijds niet zo over te spreken.

De negen jongeren zitten een week lang met elkaar in een huis, daarvoor kenden ze elkaar niet. Ze vertellen over hun leven, en af en toe zie je ze samen bezig met het een of ander. Afwisselend in kleur en zwart-wit.

Is achttien echt zo'n belangrijke leeftijd? Volgens een van de jongens niet: 'Ik denk dat mensen de leeftijd 18 een beetje overraten.' Ouder worden is: een baard kweken, je haar verliezen en een bierbuik krijgen. Volwassen worden is: niet meer onzeker zijn. Maar, volgens een van de jongens, 'dat lukt niemand ooit helemaal'.

Alle belangrijke onderwerpen komen aan bod. Ongeveer halverwege, nadat over porno is gepraat ('Ik kijk het vooral om van te leren,' zegt er een), komen er pardoes meisjes in beeld. Drie meisjes. Ze zitten op een bank, ze roken, lachen een beetje om de jongens die, zo wordt althans gesuggereerd, zich tegenover hen bevinden. Wat komen die meisjes doen? Ze leiden alleen maar de aandacht af van de jongens, die daar een week lang in die zelfgekozen cocon zitten. Daarna kon ik alleen nog maar nadenken over de vreemde opzet van de film.

Die jongens zijn uit hun normale omgeving gehaald en worden tot vlak voor de aftiteling niet bij naam genoemd. Het zijn daardoor minder individuen en meer leden van een groep, om precies te zijn de groep 18, een groep jongens die elkaar niet kennen en een week lang samen in een huis zitten. Maar juist dáár gaat de film nauwelijks over. Je ziet wel flarden van een feest, maar dat is het wel. Dat de situatie nieuw en onwennig is voor de jongens blijkt nergens uit en wordt ook nergens gethematiseerd. Het gaat juist over persoonlijke ontwikkeling, dingen die misschien universeel zijn voor jongens van 18 (seks, de toekomst, volwassenheid), maar die vanuit het strikt particuliere, het individuele belicht worden. Vorm en inhoud lopen zo ver uit elkaar dat het onbedoeld komisch werd, alsof een wildvreemde zonder gevoel voor de materie blind de montage had gedaan. Ik wilde het wel begrijpen, maar het lukte me niet.

Is 'Wij zijn 18' dan een mislukte film? Nee. Integendeel. Wie kijkt zonder de pretentieuze ik-weet-alles-beter-blik die ik mezelf aanmat, ziet een aantal prachtige jonge jongens herkenbaar vertellen over hun gevoelens, hun dromen, hun onzekerheden. Ziet ze praten over de onzin van een 'te sterke' joint en met totale overgave een auto volledig slopen, zelfs - zo hoort dat bij jongens - tot bloedens toe. Allemaal even schitterend gefilmd, half videoclip, half reclame. Herkenbaar voor alle jongens die ooit achttien zijn geweest, leerzaam voor alle meisjes. En vrouwen. En moeders.

Mooiste scène: na een nacht slapen in een grote legertent in het bos rent een van de jongens bij het ochtendgloren - de dauw hangt nog tussen de takken - in T-shirt en onderbroek door het beeld. Lichtvoetig, vrij, dartel, als een kind. Maar dan ziet hij de camera, vertraagt zijn pas, kijkt betrapt, schouders naar achter, norse blik, struint als een oude beer de laatste meters terug naar de tent. Die paar seconden, daar zit alles in, die had ik nooit willen missen.

^{Martijn Simons is schrijver en columnist van Volkskrant.nl.
@MartijnSimons}