Vluchtelingen moet je wél doorrekenen

Aangezien het CPB sommen maakt over alles wat los en vast zit aan het Haagse beleid - en hiermee nuttig werk verricht, zat ik direct rechtop achter mijn krant. Wat heeft een vluchteling dan - anders dan een bijstandsmoeder, grootverdiener of een budgethouder in de zorg, dat er niet aan hem gerekend mag worden?

De stelling deze week is: (ook) vluchtelingen moet je doorrekenen.

Koppen zijn te kort om genuanceerd te zijn. In het interview zegt Van Geest dat je 'niet over vluchtelingen moet praten alsof je iets gaat zitten doorrekenen'. Maar ze zegt daar vlak achteraan dat 'we rekening moeten houden met de eventuele effecten' en nagaan of die substantieel zijn. Toch rekenen dus. Gelukkig.

Niet alleen Van Geest heeft last van ongemak. Ik neem het ook waar in het publieke debat en in mijn mailbox. Aan de ene kant: 'Mensen die vluchten uit oorlogsgebied moet je helpen, en daar passen geen kille sommen bij.' Maar aan de andere kant: 'Kan Nederland een grote stroom vluchtelingen aan, economisch en cultureel?' Wat helpt bij dit ongemak is om onze argumentatie scherp te houden.

Op hoofdlijnen gaat het in meningsvorming om twee uit elkaar te trekken argumentencategorieën. Ten eerste: ethische argumentatie. Ten tweede: (nader onder te verdelen) gevolg-argumentatie.

Bij de ethische argumentatie gaat het om antwoord op de vraag: wat vind ik in deze kwestie goed? Wat vind ik rechtvaardig? Hierover lopen de meningen sterk uiteen. 'Eigen volk eerst' is een ethische stellingname. 'We moeten vluchtelingen behandelen zoals we zelf behandeld zouden willen worden' ook. De ethische standpunten lopen ver uiteen.

Argumentatie over gevolgen is van een andere orde. De vraag is hier: wat zijn de gevolgen van het verwelkomen van X-duizend vluchtelingen? Deze vraag kan vanuit verschillende perspectieven worden beantwoord: Voor mij? Voor hen? Voor verschillende groepen in Nederland, zoals laag- en hoogopgeleiden? Voor Nederland? De vraag kan ook in verschillende thema's worden onderverdeeld. Wat zijn de gevolgen voor de schatkist? Voor de arbeidsmarkt? Voor de woningmarkt? Voor de sociale zekerheid? Het onderwijs? De veiligheid? Hierbij kan ook onderscheid worden gemaakt naar tijdshorizon: de korte en de langere termijn. Deze gevolgen-argumentatie is nuchter en analytisch, en waar mogelijk empirisch. Het is gemakkelijker het eens te worden over de gevolgen - al kan je die dan wel weer anders waarderen.

In de praktijk van het debat nu worden deze twee soorten argumentatie door elkaar gehusseld. Mijn waarneming is deze: er zijn nogal wat mensen met een ethische overtuiging langs de lijnen 'help vluchtelingen' die huiveren voor gevolgenargumentatie. Die is namelijk óók negatief. Er zijn kosten, er zijn, vooral voor lager opgeleiden, negatieve effecten op de woning- en arbeidsmarkt, vooral op korte termijn. En het eindoordeel 'neem vluchtelingen op ondanks de gevolgen' is moeilijker te verdedigen dan het ethische alleen. Vandaar de huiver.

Er zijn, tegelijkertijd, nogal wat mensen met de ethische overtuiging langs de lijn 'help vluchtelingen niet' die niet alleen op de negatieve gevolgen wijzen, maar ze vrijelijk overdrijven of er vrolijk nog een paar bijverzinnen. De serieuze én verzonnen feiten ondersteunen de ethica, dus dat is comfortabel.

Als de ene groep huiverig is om de gevolgen te benoemen en de andere verzint de gevolgen net zo lief zelf, dan zijn de feiten dus het kind van de rekening.

Juist in dit maatschappelijke debat is het daarom belangrijk dat organisaties als het CPB, samen met het Sociaal-Cultureel Planbureau bijvoorbeeld, de gevolgen scherp in beeld brengen. Actief, en zonder ethica. Vluchtelingen moet je óók doorrekenen. Daar knapt het debat van op.

Reageren?

frank@argumentenfabriek.nl