Vitale beroepen: coronacrisis leidt tot erkenning

Michiel Heinicke (38) begon deze werkweek in de wetenschap dat hij een vitale baan heeft. Als netwerkbeheerder zorgt hij ervoor dat de netwerken van bedrijven en zorginstellingen veilig verbonden blijven met het internet. Cruciaal, helemaal nu half Nederland thuiswerkt, vindt de Rijksoverheid, die zijn beroepsgroep op de lijst ‘vitale beroepen’ zette.

Die lijst werd in de aanloop naar de schoolsluiting zondag in allerijl samengesteld door de ministeries. Ouders die werken in een vitale beroepsgroep of een vitaal proces, mogen hun kinderen onderbrengen bij de opvang. Hun werk wordt zo belangrijk geacht dat ze onmisbaar zijn om de samenleving draaiende te houden. Daarbij gaat het onder anderen om hulpverleners en docenten, maar ook om logistiek medewerkers, vuilnismannen en vervoerders.

Snelheid

De snelheid waarmee de lijst tot stand kwam, verbaast hoogleraar arbeidsmarkt Ton Wilthagen van Tilburg Universiteit. Vers in zijn geheugen staat nog de lijst met zware beroepen die tijdens de onderhandelingen over het pensioenakkoord moest worden opgesteld. Er was zoveel onenigheid over de definitie ‘zwaar beroep’ dat de lijst er nooit kwam.

Blijkbaar zijn we meer eensluidend over welke beroepen we onmisbaar achten. ‘Deze crisis leidt tot een ‘back to basic’-beweging. We gaan herbezinnen wat echt belangrijk is voor de samenleving', stelt Wilthagen. Dan kom je al snel bij zaken als zorg, voedsel, veiligheid en internet. Dat betekent overigens niet dat de banen die de lijst niet haalden per definitie ‘bullshitbanen’ zijn, maar we kunnen het even zonder uitzingen.

Dat geldt dus niet voor de baan van Heinicke. Toen het noodnummer vorige zomer kampte met een storing, werd pijnlijk duidelijk hoezeer we afhankelijk zijn van netwerksystemen en dus beheerders. Toch voelde hij zich nooit eerder cruciaal. ‘Ik heb die erkenning nooit gehad. Als ict’er zit je altijd weggestopt ergens in de kelder, zolder of een noodgebouwtje van een bedrijf.’

Kinderopvang

In de kinderopvang, waar nu de kinderen worden opgevangen van ouders die werken in cruciale beroepsgroepen, ziet medewerkster Nynke zich ook niet altijd op waarde geschat. ‘Ouders denken nog weleens dat ze het beter weten. Er zit best veel druk op hoe het moet en weinig ruimte om het op je eigen manier in te vullen. Terwijl het salaris voor vaste werknemers best een hongerloontje is.’

En dat geldt voor veel beroepsgroepen op de lijst van de Rijksoverheid. Want de vitale beroepen zijn, ironisch genoeg, precies de beroepen die de afgelopen jaren onder toenemende druk stonden. Leraren, verplegers, politiemensen, ov- en logistiekmedewerkers, allemaal roerden ze zich voor betere arbeidsvoorwaarden maar bovenal: erkenning.

Herwaardering

Wellicht leidt deze crisis wel tot een herwaardering van de vitale banen die de ruggegraat zijn van onze samenleving. Dinsdagavond staat er in ieder geval al een applausmoment gepland om drie minuten lang te klappen voor ‘iedereen die Nederland door de coronacrisis slaat’. ‘Als we straks allemaal virusvrij zijn, kunnen deze sectoren nog even fijntjes verwijzen naar deze lijst en hoe hard ze nu werken’, stelt Wilthagen.

Toch is onderzoeker Monique Kremer van de Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid (WRR) er niet helemaal gerust op dat we de belofte van meer waardering straks kunnen inlossen. ‘We hebben nu misschien een heel helder beeld van hoe belangrijk die sectoren zijn, maar als we straks in een crisis belanden, is het de vraag of we de financiële middelen hebben om daaraan tegemoet te komen. Het is een zure paradox.’

De kans dat de coronacrisis leidt tot een recessie, lijkt bijna onontkoombaar nu hele bedrijfssectoren zoals het toerisme, de horeca en luchtvaart volkomen stil zijn komen te liggen. Voorlopig moeten de vitale beroepsgroepen dus genoegen nemen met deze eervolle vermelding.