reportage
Vissers vechten sluipoorlog uit op de Zuid-Chinese zee
China wint zonder te vechten een sluipoorlog in de Zuid-Chinese zee. Het is een onzichtbaar en ontoegankelijk conflict, waar vissers uit Tanmen een rol in spelen.
De Vietnamezen leggen de Chinese vissers uit Tanmen geen strobreed meer in de weg. 'Drie jaar geleden schoten ze nog op boten uit ons dorp', zegt een visser in het haventje op het Zuid-Chinese eiland Hainan. 'Nu zijn ze bang van China.' Met gitzwarte handen pulkt hij ingewanden uit inktvissen in een koeltas. 'Deze joekels ving ik bij Palau. Bij ons is de zee al leeggevist, dus ga ik richting Indonesië, de Filippijnen, de Stille Zuidzee. Niemand die een Chinese vissersboot durft tegen te houden.'
Eeuwenlang waren de inwoners van Tanmen gewone vissers - of stropers, want hier wordt niet moeilijk gedaan over beschermde zeeschildpadden in de netten. Sinds april 2013 zijn de vissers echter meer: ze zijn officieel verheven tot de 'levenskrachtige voorhoede die onze eeuwenoude rechten op de Zuid-Chinese Zee beschermt'. Hier op de kade riep president Xi Jinping het afschuimen van de randen van het Chinese maritieme territorium tot historische missie uit. Nu getuigen om de honderd meter haastig in de grond geramde houten bordjes van het feit dat de Tanmen-vissers 'als enige groep in de wereldgeschiedenis ononderbroken op de Zuid-Chinese Zee hebben gevist'.
Kunstmatige eilanden
China gaf donderdag voor het eerst uitleg over de aanleg van zeven snelgroeiende kunstmatige eilanden in de Spratley-eilandengroep, in het zuiden van de Zuid-Chinese Zee. Satellieten hadden de landwinning al waargenomen. Het ingepolderde gebied wordt bebouwd met landingsbanen, havens en weerstations voor civiel gebruik, zei Hua Chunying, woordvoerster van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Het volgens Hua nuttig 'voor alle landen aan de drukke scheepvaartroute'. Toegegeven: er komen ook 'wat militaire faciliteiten' bij.
De Amerikaanse president Barack Obama beschuldigde Peking direct van 'intimidatie' van kleinere Aziatische landen die ook vinden dat ze recht hebben op die zee. Het mondde uit in een potje Chinees-Amerikaans bekvechten: als de VS ophouden zich te mengen in kwesties die ze niet aangaan, is China bereid met de buurlanden te praten over een gedragscode in het omstreden gebied.
Chinees gebied
Op grond van die geschiedenis en oude kaarten vindt Peking dat 90 procent van de 3,5 miljoen vierkante kilometers Zuidoost-Aziatische wateren Chinees gebied is. De zogenaamde 'negen-punten-grens' kartelt rakelings langs de kust van Vietnam, de Filippijnen, Taiwan, Maleisië en Brunei, die ook aanspraak maken op stukken zee. Uit deze wateren komt 10 procent van de wereldvisvangst, in de bodem zit olie en gas en bovendien lopen er de belangrijkste internationale scheepvaartroutes: hier vaart de helft van alle vrachtschepen ter wereld.
Het strategische gebied is echter al jarenlang het toneel van een sluipoorlog, die China langzaam wint zonder te vechten. De Pekingse tactiek is hetzelfde als die van de andere landen: stukjes zee bezetten en die bezet proberen te houden. Zo houdt de Filippijnse marine de wacht in een wegroestend schip, Vietnamezen planten vlaggen op zoveel mogelijk rotsen. Maar de Chinezen zitten overal en hebben veel meer geld en mankracht voor steeds beter wordende faciliteiten dan de rest van Zuidoost Azië. Alleen al de Chinese kustwacht is groter dan die van Japan, Vietnam, Maleisië, Indonesië en de Filippijnen bij elkaar en de Chinese vissersvloot is de grootste ter wereld.
Het slepende conflict in de Zuid-Chinese Zee is onzichtbaar en ontoegankelijk. Vanuit de ruimte signaleren satellieten de aanleg van complete Chinese eilanden, op zee zien zeelieden hoe Peking de Chinese aanwezigheid stukje bij beetje versterkt. Soms komt het tot confrontaties. Dan rammen Chinese en Vietnamese vissersboten elkaar of schieten Filippijnse mariniers met scherp en realiseert iedereen zich hoe groot het gevaar is van een serieus maritiem conflict dat de verhoudingen in heel Azië op zijn kop zet.
Brave vissers
Geen namen en geen foto's in Tanmen, want het is een gevoelig onderwerp om over te praten. Maar anoniem doen de 'brave vissers' een boekje open over de strijd op zee. Ze schelden op hun Vietnamese collega's, die ook bedreven zijn in maritieme guerrilla. De Vietnamezen hebben bovendien wapens aan boord. Maar door snellere schepen en brandstofsubsidies van de overheid winnen de Chinezen op de lange termijn: ze dringen steeds verder door in de Zuid-Oost Aziatische wateren.
'We melden ons bij de marine in de Paracel- of de Spratley-eilanden en als er wat is, roepen we ze op en zijn ze er zo.' Vorig jaar kreeg zijn trawler de Chinese variant op het GPS-systeem, een navigatiesysteem van Beidou. Dat staat in contact met kustwacht en marine. Volgens Chinese staatsmedia is Beidou op 50 duizend vissersschepen geïnstalleerd. In Tanmen betaalt de overheid 80 procent van de kosten. 'Vietnam en de Filippijnen weten over het Beidou-systeem, dus blijven ze de laatste tijd uit onze buurt.'
Patriottische cruise
Buitenlanders mogen niet mee op de vierdaagse patriottische cruise die uit de vakantieplaats Sanya vertrekt. "Je mist niets bijzonders. Beetje vissen, duiken en zwemmen," vat een deelnemer het uitstapje samen. Het reisdoel is de omstreden Chinese gemeente Sansha op de Paracel-eilandengroep. Een compleet nieuwe stad,die in 2012 voor bijna vier miljard dollar op een vlekje koraal is gebouwd. Daar wonen duizend mensen plus een garnizoen militairen, omringd door twee miljoen vierkante kilometer zee. Toeristen varen er met honderden tegelijk heen. Vietnam en de Filippijnen winden zich mateloos op over die cruises: zodra Chinezen ergens neerstrijken maakt zo'n gebied automatisch deel uit van het 'historisch grondgebied'.
Na Xi's bezoek heeft Tanmen haast gemaakt met de aanleg van een nieuwe kade voor grotere trawlers. Dat worden er steeds meer, want wie een tachtigtonner koopt, krijgt financiële steun van de overheid. Telde de vloot tijdens Xi's bezoek 150 schepen, nu zijn het er 700. Volgens de website van het district moet Tanmen uitvalsbasis worden voor alle schepen die in de Zuid-Chinese Zee vissen. Nu al komt de plaats met 31 duizend mensen inwoners bemanningsleden tekort. Op de nieuwe kade wemelt het van de ingehuurde krachten, mannen uit het binnenland, die voor het eerst zout water proeven. Ze zijn overmoedig. 'Hier zit het grote geld en niemand kan ons iets maken.' Ze wijzen naar het billboard met het portret van Xi en zijn uitspraak over de historische rechten. Vier floodlights zorgen dat het ook 's nachts een baken is.
