Vissen naar goud in de Vista-vijver

Cubaanse muziek als exportproduct.

Het is al jaren een beproefd recept. Zet een oude heer net pak, alpino-pet, desnoods met wandelstok, en het liefst met een dikke sigaar op het podium. Laat hem zingen en dansen al zijn het nog maar een paar stramme pasjes. En het werkt. Vorige week nog trok zanger Ibrahim Ferrer voor de zoveelste keer een uitzinnig Concertgebouw vol. Dansende mensen in de zaal, discolichten op het orgel gericht. Succes verzekerd.

De populariteit en het imago van de Cubaanse muziek zijn nog altijd te danken aan de film Buena Vista Social Club van Wim Wenders in 1999. Sinds een paar onbekende heren op hoge leeftijd wereldwijd doorbraken, mede door de bijbehorende cd van Ry Cooder, zijn krasse knarren naast Cubaanse rum en sigaren booming business.

Alles wat Buena Vista heet, verandert in goud. Dat weten ze in Cuba het eerste wat je ziet als je door de douane bent, is een stel grijsaards die de evergreen Chan Chan staan te spelen. En vooral: dat weten ze in de rest van de wereld. Deze week komt er weer een nieuwe muziekfilm uit, niet voor niets met de titel: M Cubana. The Sons of Buena Vista. Op het filmaffiche staat de hoofdpersoon PLeiva afgebeeld, jawel: ver in de tachtig, mpet en sigaar.

De oudjes van de echte Buena Vista beginnen schaars te worden. Vorig jaar overleden Compay Segundo en Ruben Gonzz. Van de generatie die in de jaren vijftig op Cuba hoogtijdagen vierde, is eigenlijk alleen Ferrer nog redelijk podium-proof. Maar die was volgens de Duitse cineast Wim Wenders, die zijn naam aan de nieuwe film heeft verbonden, 'veel te druk'. En dus werd het PLeiva in de hoofdrol. Een man die nooit deel uitmaakte van de band Buena Vista Social Club, zoals we die kennen van de cd waarvan er miljoenen werden verkocht, maar die wel even te zien was in de film.

In M Cubana, die in tegenstelling tot Buena Vista geen pure documentaire is maar een mengsel van feit en flinterdunne fictie, gaat de 87-jarige Leiva op zoek naar de nieuwe generatie muzikanten in Cuba. Onderweg naar een radio-optreden raakt hij in gesprek met een taxichauffeur. Die vat het plan op om een gelegenheidsformatie van jonge muzikanten samen te stellen rond Leiva. Na anderhalf uur is de Cubaanse band uitgegroeid tot een megasucces in Tokio met als climax, analoog aan Buena Vista, een daverend concert voor een uitzinnige menigte.

De feel good-film, vol muziekfragmenten en interviewtjes met muzikanten, wordt graag gepresenteerd als het vervolg op de Buena Vistadocumentaire, en soms kortweg als de nieuwe film van Wim Wenders. Kosten nog moeite zijn gespaard: persviewings in het luxe Hotel Nacional de Cuba in hartje Havana aan de beroemde baai van Malecinterviews met acteur en muzikanten en, natuurlijk, met Wim Wenders, wiens naam tijdens de eerste minuten van de film groot in beeld verschijnt: 'Wim Wenders presents'. Pas enkele seconden later verschijnt in veel kleinere lettertjes rechtsonder het zinnetje 'a film by GermKral'.

De vraag rijst: wat is Wenders' rol in deze film? 'Het idee voor deze film stamt uit de tijd van de opnames van Buena Vista', verklaart Wenders. 'Heel vaak kwamen jonge muzikanten teleurgesteld naar mij toe, vroegen waarom ik alleen de oudere generatie volgde. Het bleek een verhaal apart dat niet in mijn documentaire paste. Later, toen ik de muziekproducer tegenkwam, kwamen we op het idee om een film te maken over de zonen van de Buena Vista. Zelf wilde ik niet nen film maken over Cubaanse muziek. En toen dacht ik: dan vraag ik ook een zoon van mij, en dat werd Germ

'Hij heeft het concept bedacht, het verhaal geschreven. Ik heb hem mijn ideeaangereikt, commentaar geleverd en ik heb hem geholpen bij de eindmontage.' Maar waarom Kral zelf dan niet de promotie van de film doet? 'Mijn naam beschermt hem.'

Net als in Wenders' film speelt in M Cubana muziek de hoofdrol. Het merendeel van de film bestaat uit registraties van, vaak heel goede, optredens. Alle hedendaagse stromingen van rock, pop, funk en rap komen aan bod. De boodschap is duidelijk: de traditionele son waar Leiva en de Buena Vista voor staan, vormt de roots van alle jonge muzikanten, maar mensen moeten nou ook weer niet denken dat de Cubaanse muziek in de jaren vijftig is blijven steken. In de straatbeelden en het romantische licht ademt de film soms de sfeer van Wenders ('mijn director of photography heeft aan de film meegewerkt'). Maar ook de Cubaanse autoriteiten lijken greep te hebben gehad op de film. De passage waarin een jonge trompettist teruggaat naar de staatsmuziekschool waar hij zijn eerste noten leerde spelen en waar meerdere keren op het portret van Che Guevara wordt ingezoomd, lijkt wel propaganda. Ook de interviews met muzikanten gaan alleen maar over hoe gelukkig en trots ze op Cuba zijn, ondanks dat de elektriciteit wel eens uitvalt of de telefoon niet werkt.

'In Buena Vista werd Cuba neergezet als een vervallen, afgebladderd land. Maar dat is niet meer de realiteit. Er is veel vrolijkheid. Wij willen als jonge muzikanten een nieuw publiek aanboren', zegt Mayito Rivera, zanger van de wereldberoemde groep Los Van Van, in de Abdala Studio, een van de twee geluidsstudio's van Havana waar de soundtrack van de film is opgenomen.

En zo komen we bij de muziekproducent, misschien wel de grootste motor achter deze film. Het is bij M Cubana maar moeilijk uit elkaar te houden, wat fictie is en wat feit. Maar ding is zeker, na de zoveelste persconferentie: de veelbelovende Cubaanse talenten die in de film voor de revue passeren zijn niet de vrucht van zoektocht en inzichten van die goede oude Leiva, maar van de regisseur en de Duitse muziekproducent Termidor, die wel geld ziet in een cd'tje met de toekomstige sterren van Cuba.

De film moet de doorbraak worden van alle artiesten die erin figureren. Van de muzikale Bolero-zanger El Nene tot de zusjes Arlenys en Annalays die samen de Chiki Chaka Girls vormen met commerci liedjes a de Ketchupsong, tot de stoere rapster Telmary.

Om dat te bewerkstelligen is het promotiecircus nog lang niet afgelopen. Want na de release vlak voor de zomer van de 'hitsingle' van de Chiki Chaka Girls en een aantal optredens in Nederland van PLeiva en consorten was er onlangs onder meer de release van de cd M Cubana Buena Vista Social Club next generation. In november wordt er nog een dvd uitgebracht van het concert in Tokio. En in maart komt, last but not least, de dvd van de film zelf.