Visite en vis (Gerectificeerd)

Opbellen heeft geen zin. Aanbellen ook niet. Normaal gesproken blijf het huis van Anton Heyboer (80) en zijn vier vrouwen potdicht. Huis is eigenlijk het woord niet, het is meer een bunker, een donkere kruip-door-sluip-door van afgetimmerde woon eenheden, volgestouwd met souvenirs en ouwe troep. Achter alle wandjes springen en blaffen herders: twaalf in totaal. Pardon, elf, er is er vorige week eentje overleden. Maar het humeur van de oude schilder is goed, als hij uit zijn eigen 'grot' te voorschijn komt. Daar slaapt hij, op een matrasje op oliedrums, mediteert hij en leest hij. Schilderen is verleden tijd - Heyboer is uitgeschilderd. 'Ik heb zo langzamerhand toch wel be wezen dat ik Heyboer ben.'

Kennen we de fabel van De tien ossen van Lao Tze niet? De tiende staat voor verinnerlijking, voor zen, maar dan ook echt door het totale niets - 'ik leef de tiende os', zegt hij. En hij heeft inderdaad weinig nodig. Behalve zijn vier vrouwen komt er niemand binnen en zelf is hij in geen twintig jaar op straat geweest. 'De meisjes zeggen dat het buiten herfst is.' Dan kun je tegenwerpen: meneer Heyboer, Den Ilp is prachtig, met die lage zon en de herfstkleuren. 'Herfstkleuren', zegt hij en neemt een slok driejarenthee uit zijn thermosfles. 'Wat kinderachtig.'

Voor het bezoek gaat de ionenwisselaar aan, voor zuivere lucht. Het gezelschap leeft van de moestuin van Joke, georteerde zalm afkomstig uit Alaska, zelfgebakken brood en verzadigd, wit spek. En hij kan zich niet herinneren dat hij of een van zijn vier meisjes ooit verkouden of grieperig is geweest. 'Hier', zegt hij en steekt een wit been in de lucht. 'Knijp er eens in.' De fotografe doet schoorvoetend wat haar wordt opgedragen en ze moet toegeven: glad en veerkrachtig als een babykuitje. De mondhoeken in de grote, grijze baard krullen op. 'Ik kn ze soepel', zegt hij, 'daarom hoef ik ook niet te lopen.' En zonder enige moeite vlecht hij ze in lotus- houding in elkaar.

De tijd van de honderd schilderijen op een dag, een per minuut is ver weg. Ineens stond het stil, het proces, het lichaam wilde niet meer. Hij hangt in geen enkel museum (op de voorkeurstentoonstelling van koningin Beatrix in het Stedelijk na) - hij heeft zichzelf ermee staande kunnen houden, geestelijk, en een financi buffer ermee kunnen scheppen voor zijn meisjes. Er ligt nog genoeg in de opslag - dat is zijn nalatenschap. Nu is het dus tijd voor de tiende os. En voor het bezoek om afscheid te nemen. 'Wat eten we Joke? Zalm? Mmm', zegt hij. 'Jazeker, ook bijzonder dat jullie er waren. En nu weer even een half jaar niets.'