Vincent is weer terug in Arles

ARLES - Vincent van Gogh woonde slechts vijftien maanden in Arles, maar schilderde er zijn bekendste werken: de zonnebloemen, de sterrenhemel, het nachtcafé, zijn slaapkamer. 'Waar zijn de Van Goghs?', vroegen talloze toeristen in de stad die als geen ander met Vincent verbonden is. Die waren er niet: ze zijn onbetaalbaar voor een Zuid-Frans stadje.

Maar Vincent is terug in Arles. Deze week werd de Fondation Vincent van Gogh geopend, met negen werken van de beroemde kunstenaar. Het was geen eenvoudige missie om Van Gogh terug te halen. Kopen is onmogelijk, maar zelfs lenen is heel moeilijk, zegt Sjraar van Heugten, freelance-curator en voormalig hoofd collecties van het Van Gogh Museum. 'Het Van Gogh Museum krijgt aanvragen uit de hele wereld. Je moet een gebouw hebben dat aan de hoogste eisen op het gebied van veiligheid en klimaat voldoet', zegt hij.

Dat gebouw staat er nu. Met 12 miljoen euro van de Zwitserse familie Hoffmann, erfgenamen van farmacieconcern Hoffmann-La Roche, transformeerde een vervallen bankgebouw in een modern museum. Voor de openingstentoonstelling wist de Fondation negen Van Goghs bij elkaar te krijgen. De komende jaren zullen dat er minder worden, maar een zelfportret van de schilder zal in elk geval blijven hangen. Daardoor zal Vincent nooit helemaal uit Arles verdwijnen.

Op de expositie Couleurs du Nord, couleurs du Sud laat Van Heugten zien wat de stad met Van Gogh heeft gedaan. Aanvankelijk maakte hij schilderijen in sombere tinten. Zijn broer Theo maande hem tot uitbundiger kleurgebruik, conform de laatste mode die hij als kunsthandelaar in Parijs goed kende. Vincent deed zijn best, maar de kleuren van zijn Klokketoren van Nuenen waren nog altijd ingetogen Nederlands. Pas in de Zuid-Franse hitte ontwikkelde hij de exuberante stijl die hem zo geliefd maakte.

Eén van de topstukken van de kleine expositie is Het gele huis, een schilderij van het huis waar Van Gogh enige tijd woonde. Het echte huis werd in 1944 getroffen door een geallieerde bom, maar wie de Van Gogh-wandelroute volgt, ziet nog altijd het spoorwegviaduct en de huizen uit de achtergrond.

Tegenwoordig wordt de schilder ruimhartig door Arles omhelsd, maar in 1888 was dat heel anders. De straatjeugd jouwde hem na en kneep zijn verftubes op de straatstenen leeg. De mooie arlésiennes lachten hem uit, en hij zocht zijn toevlucht tot goedkope prostituees, die volgens een tijdgenoot slechts 'een proletariaat van lelijkheid en zwakheid' bedienden. Toen hij zijn oor afsneed na een ruzie met schilder Paul Gauguin, ondertekenden zijn buren een petitie om deze gevaarlijke Hollandse fou uit hun stad te verwijderen. Zo werd Vincent door de politie uit zijn gele huis verjaagd.

Omdat je met een handvol Van Goghs geen museum kunt vullen, heeft de Fondation gekozen voor een bredere opzet. Van Gogh wordt gekoppeld aan hedendaagse kunstenaars die zich door zijn werk laten inspireren. Daarvoor is de bekende Zwitserse curator Bice Curiger aangetrokken, in 2011 directeur van de Biënnale in Venetië. 'De hedendaagse kunst is erg conceptueel geworden', zegt ze. 'Daarom denk ik dat Van Gogh ons iets te zeggen heeft: zijn expressiviteit, zijn affect.' De openingsexpositie Van Gogh Live!, met onder meer Thomas Hirschhorn en Elizabeth Peyton, werd in de Franse media nogal zuinig ontvangen.

Met de Fondation krijgt het toch al zeer aangename Arles een flinke oppepper, dankzij het geld van de Zwitserse familie Hoffman. De nu 91-jarige bioloog Luc Hoffmann vestigde zich in de jaren vijftig in de regio om de natuur van de Camargue te bestuderen. Zijn dochter Maja groeide op in Arles. Inmiddels is ze een internationaal opererende kunstmecenas. De Fondation Van Gogh is slechts een begin. Aan de rand van Arles verrijst een 150 miljoen euro kostende campus voor de creatieve industrie, die gedomineerd zal worden door een toren van sterarchitect Frank Gehry. Het gebouw zal worden bekleed met staalplaten in de vorm van een grillige rotspartij, mede geïnspireerd door de schilderijen die Vincent van Gogh van de Provençaalse natuur maakte.

undefined