Vijand van de stad: de diesel heeft het gedaan

Bij de luchtkwaliteit in steden moet je vooral naar roetdeeltjes kijken', zegt Maarten Biezen van milieuorganisatie Natuur & Milieu. 'Die deeltjes zijn het meest schadelijk voor de gezondheid.' De uitlaatgassen van dieselmotoren bevatten een hoog roetgehalte en zijn daarom kankerverwekkend, stelde onder andere de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) vast na unaniem advies van kankerexperts.

Uit onderzoek blijkt dat mensen met veel roet in de omgeving vaker ziek zijn en jonger sterven. Volgens het RIVM levert iedere microgram minder roet per kubieke meter lucht 200 dagen langer leven op. Roet veroorzaakt kanker en longklachten, benadrukt ook Natuur & Milieu. 'Praat je over gezondheid, dan praat je over roet. Praat je over roet, dan praat je over dieselauto's.'

In Rotterdam zit bijvoorbeeld 1,5 microgram roet per kubieke meter in de lucht. De helft daarvan komt van verkeer. In Utrecht is dat zelfs 56 procent, en gemiddeld gezien is bijna 60 procent van het roet in steden afkomstig van verkeer, aldus het RIVM. Brommers, scooters, bestelbusjes en vrachtverkeer zijn de grootste boosdoeners. Biezen: 'Vorige week deden we nog een test met een deeltjesmeter: iedere keer als er een brommer langsreed was het roetgehalte veertig keer zo hoog als normaal.'

Stickers en zones

Dus ja, vindt Natuur & Milieu, Europese steden zijn echt zo vies. En logisch, dat stadsbesturen steeds meer doen om vervuilende diesels uit hun steden te weren. Afgelopen maand kondigden naast Parijs, Brussel en Antwerpen ook Rotterdam en Utrecht maatregelen aan, van milieustickers en groene stadscentra tot autovrije zones. In Duitsland hebben tientallen steden al een lage-emissiezone, alleen werken ze daar met vignetten.

Vooral Frankrijk loopt veel risico op gezondheidsklachten door het hoge percentage dieselauto's. In 2012 had maar liefst 80 procent van de nieuwe auto's een dieselmotor. Misschien dat Parijs daarom zo hoog inzet: in 2020 mag in de Franse stad en indien mogelijk ook buiten de périphérique geen enkele dieselauto meer rijden, aldus burgemeester Anne Hidalgo. Ze maakt daarbij geen onderscheid tussen oude diesels en moderne modellen met een roetfilter. Hildalgo: 'Over zes jaar moet iedereen op benzine rijden, en het liefst op elektriciteit'.

Brussel en Antwerpen zetten iets minder hoog in. Een gelijksoortig plan is voor Brussel geen optie, aldus een woordvoerder van minister van Leefmilieu tegen De Tijd. 'We hebben geen radicaal plan zoals in Parijs. Met het grote aantal dieselvoertuigen in ons land is dat helemaal niet realistisch.' In Nederland doet vooral Rotterdam zijn best, vindt Natuur & Milieu. Daar moet de roetuitstoot door auto's in 2018 met 40 procent zijn teruggedrongen, zo maakte Wethouder Pex Langenberg (D66) van Duurzaamheid en Mobiliteit bekend. Het plan is om vrachtwagens, oude personenauto's en bestelbusjes die op diesel rijden de milieuzone niet meer in te laten.

Nederland het vuilst

In 2009 had Nederland samen met België en Luxemburg de hoogste gemiddelde uitstoot van stikstofdioxide per vierkante kilometer in Europa, bijna drie keer boven het Europese gemiddelde. En ook in 2014 hebben Nederland en België volgens Natuur en Milieu de meest vervuilde lucht van Europa, samen met de Po-vlakte in Italië. Sommige Nederlandse steden zullen in 2015 weer niet aan de Europese normen voldoen.

Of dat uitmaakt valt echter te bezien. Volgens de WHO is de grens die de EU vanuit gezondheidsoogpunt hanteert, 25 microgram per kubieke meter, namelijk veel te ruim. Zelfs met gehaltes onder de Europese norm kan fijnstof tot vroegtijdige sterfte leiden, zo bleek uit onderzoek in 13 landen. En dat is precies het probleem dat milieuorganisaties hebben. Biezen: 'Nederland is altijd bezig met het halen van die Europese norm: halen we hem wel, of toch net niet? Maar de lat ligt zo laag dat erop of eronder weinig effect heeft op de gezondheid. Hopelijk zijn steden zelf wat ambitieuzer.'