Vier vragen over lekken rond de benoeming van de Bossche burgemeester
Een raadslid van Den Bosch is dinsdag aangehouden wegens mogelijk lekken van informatie uit de vertrouwenscommissie rond de benoeming van de nieuwe burgemeester. Vier vragen over lekken uit de raad.
Wat is er in Den Bosch ook al weer misgegaan?
In juli publiceerde het Brabants Dagblad, zich baserend op 'verschillende betrouwbare bronnen', een uitgebreide reconstructie over de burgemeestersbenoeming in Den Bosch. Sappigste detail: PvdA'er Jan Hamming was eerste kandidaat, maar trok zich op het laatste moment terug om burgemeester van Zaanstad te worden. Daardoor moest VVD'er Jack Mikkers te elfder ure worden gepromoveerd van tweede naar eerste kandidaat - hij wordt de nieuwe burgemeester van Den Bosch.
Maar in het artikel werden ook de namen van andere kandidaten genoemd die hadden gesolliciteerd, onder wie twee andere burgemeesters (Rianne Donders van Roermond en Roderick van de Mortel van Vught) en CDA-Kamerlid Madeleine van Toorenburg. Vertrekkend burgemeester Ton Rombouts zei naar aanleiding van de onthullingen: 'Deze lekken beschadigen mensen en het vertrouwen dat we hebben. '
De Brabantse commissaris van de koning Wim van de Donk deed aangifte van een mogelijk lek uit de vertrouwenscommissie, waarna de rijksrecherche medio juli een onderzoek begon naar 'de waar- en onwaarheden rond de burgemeestersbenoeming'. Volgens het Openbaar Ministerie heeft de rijksrecherche 'verschillende getuigen' gesproken, waarna tot de aanhouding is overgegaan.
Wie is de verdachte?
Sjef van Creij kwam in 2006 in de Bossche gemeenteraad namens Rosmalens Belang, maar splitste zich vorig jaar van die partij af na een conflict. Hij ging door als eenmansfractie (Gewoon ge-DREVEN). Het raadslid heeft een autobedrijf en is een bekend gezicht in Rosmalen. Vorig jaar was hij Prins Carnaval in het uit de kluiten gewassen dorp (bijna 30 duizend inwoners), dat destijds met forse tegenzin bij de gemeente Den Bosch is gevoegd.
Hij werd dinsdag verhoord en zat 'in beperkingen': hij mag alleen contact hebben met zijn advocaat. Zijn vrouw ontkent dat haar man heeft gelekt. Toen de politie aanbelde, dacht ze aanvankelijk dat het om een gestolen vrachtwagen ging. 'Ik steek mijn handen voor hem in het vuur. Hij heeft echt niet gelekt', zei ze tegen Omroep Brabant. 'Hij had liever niet eens in de vertrouwenscommissie gezeten.'
Hoe erg is dat lekken nou?
Het is een misdrijf volgens artikel 272 van het Wetboek van Strafrecht, waarop een gevangenisstraf van maximaal een jaar en een geldboete van maximaal 20.500 euro staat. Lekken uit de vertrouwenscommissie is van alle tijden, maar heeft door de affaire-Van Rey (zie inzet) wel extra aandacht gekregen. 'Daardoor zijn de regels weer eens herbevestigd: het mag echt niet', aldus bestuurskundige Arno Corsten. 'Het is schadelijk voor kandidaten die hebben gesolliciteerd en het niet halen. Als hun naam op straat ligt, krijgen ze het heel lastig. Hun prestige en gezag, bijvoorbeeld in de gemeente waar ze burgemeester zijn, hebben dan een behoorlijke knauw gekregen.'
In Den Bosch lag wel 'heel veel op straat', constateert Corsten. Meestal lopen onderzoeken naar lekken uit de vertrouwenscommissie op niets uit - dan wordt het lek niet gevonden. Zulke onderzoeken hebben ook geen hoge prioriteit binnen het OM. Maar het lijkt erop dat justitie in dit geval een krachtig signaal wil afgeven. Want het komt zelden voor dat zoveel namen en details uit de procedure uitlekken.
Moeten we niet gewoon af van die geheimhouding?
Sollicitant Jan Hamming zelf vindt dat het allemaal wel wat minder krampachtig kan. 'Je bent kwetsbaar als op straat komt te liggen dat je gesolliciteerd hebt. Vandaar de wettelijk voorgeschreven vertrouwelijkheid. Ik zeg erbij: ik heb die wet niet geschreven. Van mij hoeft het niet zo krampachtig', zei hij vorige maand in de Volkskrant. 'Maar we hebben in Nederland een cultuur die niet meewerkt: als je openlijk voor iets opgaat en je haalt het niet, ben je gelijk weg.'
Nog een paar van zulke incidenten en de roep om een gekozen burgemeester zal weer aanzwellen, verwacht Corsten.
Hij kent burgemeesters die nu huiverig zijn om te solliciteren op een andere post uit angst dat hun sollicitatie zal uitlekken. De bestuurskundige verwacht wel dat leden van vertrouwenscommissies voorzichtiger zijn geworden door de breed uitgemeten vangsten wegens lekken in de afgelopen jaren.
Corsten is wel voorstander van een gekozen burgemeester, maar waarschuwt ook voor de enorme gevolgen. Zo'n systeemwijziging is niet eenvoudig en vergt tal van andere aanpassingen, zoals de gekozen commissaris van de koning, de benoeming van wethouders en hun relatie tot de gekozen gemeenteraad.
Hoe ging het in Amsterdam, Nijmegen, Roermond en de Stichtse Vecht?
Amsterdam
Er bleef weinig geheim aan de geheime gemeenteraadsvergadering waar in 2010 de nieuwe burgemeester van Amsterdam werd gekozen. Niet alleen werden tijd en plaats van de vergadering direct via lokale media openbaar, tijdens de vergadering werd al gelekt dat VVD-zwaargewicht Annemarie Jorritsma de voorkeurskandidaat was van de vertrouwenscommissie. En niet veel later dat de raad tegen dat advies in koos voor PvdA'er Eberhard van der Laan. Voor Jorritsma, op dat moment burgemeester van Almere, was het een pijnlijke affaire. Zij had bij hoog en bij laag verkondigd dat zij niet gesolliciteerd had. Een deel van de Almeerse gemeenteraad nam haar de ontrouw zeer kwalijk. In Amsterdam deed zowel locoburgemeester Lodewijk Asscher als de voorzitter van de vertrouwenscommissie aangifte van het geschonden ambtsgeheim, maar dat leverde niets op.
Nijmegen
Sharon Dijksma (PvdA) leek in 2012 goed op weg om Thom de Graaf (D66) op te volgen als burgemeester van Nijmegen. Maar uiteindelijk werd het toch haar tegenkandidaat, CDA'er Hubert Bruls. Al ruim voordat de gemeenteraad haar keus had gemaakt lekte de namen van de kandidaten uit, net als die van GroenLinkser Tof Thissen. Commissaris van de Koningin Clemens Cornielje deed direct aangifte toen zoveel vertrouwelijke informatie die via lokale media op straat belandde. Eerst hield de CdK zijn aangifte stil in de hoop dat een lek dan beter opgespoord zou kunnen worden. Pas nadat heel Nijmegen in de media kon lezen dat in de beslissende raadsvergadering voorkeurskandidaat Dijksma werd weggestemd, maakte Cornielje bekend dat de rijksrecherche het lekken onderzocht. Overigens zonder succes. 'Wij hebben er nooit meer wat van gehoord', zegt een woordvoerder van Cornielje.
Roermond
De eerste keer dat een lek rondom burgemeestersbenoemingen werd opgespoord was in 2012 in Roermond. Het was een onverwacht heterdaadje voor de Fiscale Inlichtingen en Opsporingsdienst (FIOD), bijvangst in het corruptieonderzoek naar de Limburgse VVD-prominent Jos van Rey. De dienst luisterde een telefoongesprek af waarin Van Rey zijn partijgenoot en burgemeesterskandidaat Ricardo Offermans voorkauwde welke vragen hem gesteld zouden worden bij zijn sollicitatiegesprek. Beide mannen werden vervolgd voor schending van het ambtsgeheim. Van Rey, die ook werd veroordeeld voor corruptie, heeft altijd volgehouden dat 'iedereen dit deed'. Offermans, die een taakstraf kreeg van 60 uur, toonde zich schuldbewuster: 'Ik had 'Stop, stop, Jos!' moeten roepen'. Offermans hoopte terug te kunnen keren in het openbaar bestuur, zei hij na zijn veroordeling. Dat is niet gelukt.
Stichtse Vecht
'We worden toch niet afgeluisterd? We doen alles wat God en de burgemeester hebben verboden', zei de Maarnsse VVD-politicus Kathalijne de K. in 2014 tegen haar partijgenoot en ex-wethouder Piet P. Ze hadden de grappende vraag serieuzer moeten nemen. De K. was op dat moment namelijk onderwerp van een strafrechtelijk onderzoek naar hennepteelt door haar partner. Zo kon het dat de recherche hoorde hoe De K. aan P. uit de vertrouwenscommissie lekte welk kandidaten hadden gesolliciteerd naar het burgemeesterschap van fusiegemeente Stichtse Vecht. Ze bespraken ook hoe de sollicitatiebrieven eruit zagen en welke vragen kandidaten zouden krijgen. Doel van de VVD'ers was hun partijgenoot Rob Bats met enige voorkennis aan de ambtsketting te helpen. De K. en P. kregen werkstraffen van 100 en 60 uur. De zaak tegen Bats werd geseponeerd.
Verbetering: Per abuis werd burgemeester Marc Witteman van Stichtse Vecht in het fotobijschrift Marc Witteveen genoemd.
