Videofilmpjes cruciaal voor jihadistische beweging

AMSTERDAM - De Franse terreurverdachte Mehdi Nemmouche had zijn aanslag in Brussel willen vastleggen. Volgens de politie had hij een GoPro-camera op zak, een type dat geschikt is om te filmen tijdens extreme omstandigheden. Die camera haperde, waardoor hij geen spectaculaire opnamen kon maken.

Nemmouche had ook een minder geavanceerd videofilmpje bij zich. Daarin toont hij zijn wapens en eist hij de aanslag op.

Met die filmdrang stapt hij in de voetsporen van talloze jihadi's voor hem. Ze figureren in allerlei genres: in rekruteringsfilmpjes, onthoofdingsfilmpjes, martelarenvideo's van zelfmoordaanslagen.

Al Qaida is cruciaal geweest voor deze jihadistische filmindustrie, zegt Pieter Nanninga, docent Midden-Oostenstudies. Voor zijn proefschrift Jihadisme en zelfmoordaanslagen analyseerde hij tientallen jihadvideo's, die zijn geproduceerd door Al Qaida's mediatak al-Sahab. Hij promoveert op 16 juni aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Nanninga ontdekte dat de algemene aanname over zelfmoordaanslagen, zo veel mogelijk vijandelijke slachtoffers willen maken, vaak een onderschikte rol speelt. Eergevoel en opofferingsgezindheid zijn veel belangrijker. Niemand komt op voor onderdrukte moslims, behalve jihadstrijders, is de centrale boodschap. Zelfmoordjihadisten brengen het ultieme offer: hun leven.

De video's die al-Sahab in het eerste decennium van deze eeuw uitbracht, zijn heel belangrijk geweest voor de ontwikkeling van een moderne transnationale jihadistische beweging, stelt Nanninga. 'De organisatiestructuur van het huidige jihadisme is anti-hiërarchisch en gefragmenteerd. In dat opzicht lijken ze op nieuwe westerse sociale bewegingen. De participanten zijn zeer divers wat betreft hun sociaal-economische, nationale, politieke, etnische en culturele achtergronden.'

Media moeten al die verschillende individuen met elkaar verbinden. Ze zijn van cruciaal belang voor de verspreiding van de jihadistische ideologie. 'Die is modern en geglobaliseerd, maar wordt ervaren als authentiek en puur islamitisch.'

In de video's van al-Sahab leggen martelaren uit diverse landen, Saoedi's, Afghanen, Egyptenaren, Britten, uit waarom ze bereid zijn zichzelf op te blazen. 'Ze zijn slim en professioneel gemaakt, het zijn documentaires bijna die wel anderhalf duren', zegt Nanninga.

In de video's zijn koranrecitaties verwerkt, anasheed (islamitische strijdliederen), wordt de wereld besproken (geïllustreerd met gruwelijke beelden van moslimslachtoffers, vooral vrouwen en kinderen) en in het kort door een voice-over de levensgeschiedenis van de martelaren verteld.

Nanninga: 'Al Qaida omarmde de martelarenoperaties in het midden van de jaren negentig. Door middel van spectaculaire aanslagen (New York, Londen) vestigden ze de aandacht op hun beweging. Met de video's zijn ze in staat gebleken hun gedachtengoed verder te verspreiden. In principe wordt in die video's Arabisch gesproken, maar ze zijn ondertiteld in allerlei talen, in het Engels, Urdu, Turks, Chinees.'

De promovendus ziet grote gelijkenissen tussen de documentaires van al-Sahab en de huidige filmpjes die vanuit Syrië op jihadsites worden gepost. In alle video's wordt het martelaarschap verheerlijkt en gehamerd op de vernedering van moslims over de hele wereld, door het Westen, door ongelovigen en corrupte Arabische regimes.

undefined

Hoe kan het dat zelfmoordaanslagen centraal staan in de jihad-ideologie, terwijl de islam zelfdoding verbiedt?

'Ze zien het niet als actieve zelfmoord, maar als martelaarschap. De ummah (wereldwijde islamitische geloofsgemeenschap, red.) wordt in hun ogen overal aangevallen, moslims worden voortdurend vernederd. Het is dan nobel de moslims te verdedigen en de vernedering te vergelden door het martelaarschap te zoeken.'

undefined

Jihadi's blazen zich niet op voor de ultieme beloning: de 72 maagden die hen zullen behagen in het paradijs?

'Het paradijs speelt zeker een rol. Maar andere thema's komen sterker naar voren: eer, loyaliteit aan de islam, zelfopoffering. Dat is volgens mij belangrijker dan de maagden: het idee dat ze hun plicht vervullen door zich op te offeren voor de islam en hun medemoslims.'

undefined

In het Hofstadnetwerk werden, voor de moord van Theo van Gogh, veel onthoofdingsfilmpjes bekeken. In al-Sahab's video's zie je weinig hoofden rollen. Is dat genre achterhaald?

'Al-Sahab heeft bewust nooit onthoofdingsvideo's geproduceerd, waarmee de leider in Irak Abu Musab al-Zarqawi zo beroemd is geworden. Die liet de onthoofding filmen van Amerikanen, Nick Berg bijvoorbeeld. Osama bin Ladens rechterhand, Ayman al-Zawahiri, heeft zich hier altijd tegen verzet. In een brief aan Al-Zarqawi keurt hij die af, omdat je daarmee niet de sympathie van de ummah kan winnen. Jihadi's zijn onderling ook erg verdeeld.'

undefined

De AIVD waarschuwt voor het risico van teruggekeerde Syriëstrijders die zich ook in Nederland zouden kunnen opblazen.

'Ik kan me de angst goed voorstellen. De aanslag in Brussel schijnt ook te zijn gepleegd door een teruggekeerde Syriëganger. Het is goed dat ze waakzaam zijn. Je kan het risico niet nemen.

'Maar uit onderzoek blijkt ook dat moslimstrijders die elders hebben gevochten, zelden een aanslag plegen in hun thuisland. Ook in hun videoverhalen zie je dat ze vooral bezig zijn met de strijd in het Midden-Oosten, met de vernedering van de moslims daar en de strijd tegen Assad. Ze roepen hun moslimbroeders op die kant op te komen, daar de strijd te voeren.'

undefined

'We moeten de eer herstellen'

Eer en opofferingsgezindheid zijn ook belangrijk voor Syriëgangers, blijkt uit recente filmpjes op Nederlandse jihadsites. Op 27 mei wordt op de site De Basis een filmpje met een rekruteringsboodschap geplaatst van Belgische en Hollandse 'broeders'. Ze doen ribaat (bewaken de grens) in de buurt van Aleppo.

De gewapende Nederlander Abu Khalid wijst op de verwoeste woonwijken achter hem. 'Als wij ze niet bestrijden, wie gaat ze dan bestrijden, beste broeders in Nederland', zegt hij in het Nederlands. Een 15-jarig Syrisch jongetje dat de wapens heeft opgepakt, wordt als voorbeeld gesteld. Abu Khalid: 'We moeten de eer herstellen van onze ummah, we laten ons niet als zwakke lammetjes doden.'

Hij nodigt 'broeders' uit de hele wereld uit het martelaarschap in Syrië te komen zoeken, om zo 'de kroon van waardigheid te kunnen dragen'.

Vlak voor de Europese verkiezingen verscheen op dezelfde site het filmpje Aanpassen of oepkrasse. De Nederlandse strijder Abu Azam al-Hollandi (28) uit Amsterdam zit met een Belgische 'broeder' in een auto, die over een Syrische weg rijdt. Hun gezichten zijn geblurd. Moslims moeten assimileren, is hun klacht. En als ze dat niet doen, worden ze vernederd, geslagen. Vooral moslima's met hoofddoek en niqab. Moslims laten zich dat welgevallen. 'Het gevoel van eer is weg bij moslims', zegt Abi Khalid. De politie doet niets. 'Zelfs ongelovigen zeggen dat.' Hij gaat door: 'De hoofddoek en de rituele slacht zijn verboden. Allah is de enige die weet wat goed voor ons is en dat is de sharia.'

De boodschap is democratie te verwerpen en niet te gaan stemmen. Dan volgt een oproep in Syrië te komen strijden of op een andere manier, met donaties voor de jihad, een steentje bij te dragen.

Pieter Nanninga

undefined