Viagra moest het wondermiddel tegen kindersterfte zijn. Het tegendeel blijkt waar

Ziekenhuizen zien jaarlijks zo’n honderd zwangere vrouwen bij wie de foetus een extreme groeiachterstand heeft. Met 22 weken weegt zo’n baby’tje geen 600 maar 300 gram. De overlevingskans is 40 tot 50 procent. De kinderen die het halen, hebben vaak een zwakke gezondheid. Er is nog geen medicijn of therapie. Het medicijn waarop de laatste jaren alle hoop was gevestigd, sildenafil oftewel viagra, blijkt nu meer kwaad dan goed te doen. Een gesprek met onderzoeksleider en gynaecoloog Wessel Ganzevoort.

Wanneer gingen alle alarmbellen af?

‘Toen ik afgelopen donderdag bij de onafhankelijke commissie zat die de resultaten tussentijds evalueert. Mijn verwachting was dat ze mij zouden gaan vertellen dat het middel zó goed werkt dat we het patiënten in de placebo-groep niet meer zouden mogen onthouden. Maar de cijfers van alle deelnemende ziekenhuizen vertelden een ander verhaal. Niet alleen was de babysterfte bij de vrouwen die viagra slikten veel hoger, hun baby’s kregen ook veel vaker een ernstige longziekte.’

Hoe is het als je zo’n omvangrijke, langlopende studie moet staken?

‘Het is natuurlijk vooral ingrijpend voor de vrouwen die een kind hebben verloren. De gesprekken die ik heb gevoerd de afgelopen dagen zijn mij niet in de koude kleren gaan zitten. We wilden aantonen dat dit een effectief middel is om de groei van de baby te bevorderen. Maar het omgekeerde gebeurde. Ik ben geschokt. Het laatste wat je wil, is patiënten schaden. Het leert ons wel hoe belangrijk het is dat onafhankelijke experts een vinger aan de pols houden bij dit soort studies. Zo voorkom je elke zweem van mogelijke vooringenomenheid bij de onderzoekers.’

Viagra veroorzaakt dus een levensgevaarlijke longziekte bij baby’s?

‘Ja. het gaat om een longaandoening die je wel vaker ziet bij pasgeborenen. Ze hebben een te hoge bloeddruk in de longen waardoor ze te weinig zuurstof krijgen. Dat gebeurde bij zeventien baby’s in de groep waar viagra werd geslikt met in elf gevallen de dood als gevolg. In de controlegroep kregen maar drie baby’s deze longproblemen en gingen ze er niet aan dood. De negen sterfgevallen in de controlegroep hadden andere oorzaken. Overigens zijn alle kinderen nu buiten levensgevaar.’

Waren jullie niet al gealarmeerd door een Britse studie die eind vorig jaar werd afgerond en waarin nul effect werd gevonden van viagra op de foetus?

‘Zij vonden geen voordelen maar ook geen nadelen. Wij zien nu dat het middel wel schade doet. En dat is belangrijk nieuws. Daarom hoop ik dat patiënten niet ontmoedigd raken door dit bericht, want dit soort wetenschappelijke studies zijn ook nuttig als je aantoont dat iets niet of averechts werkt. Zo voorkom je dat er middelen op de markt komen die de patiënt schaden. We hebben Canadese onderzoekers die een soortgelijke studie doen inmiddels verwittigd. Zij stoppen in elk geval tijdelijk met hun onderzoek. Via de vakpers verspreidt dit nieuws zich onder gynaecologen over de hele wereld.’

U praat erover alsof viagra al hard op weg was om gebruikt te gaan worden bij extreem slecht groeiende foetussen.

‘Het gonsde op congressen. Buitenlandse collega’s lieten zich wel ontvallen dat ze het soms voorschreven, met goede resultaten. Ik heb in mijn eigen spreekkamer meegemaakt dat zwangere vrouwen erom vroegen. Of ze het vervolgens via internet hebben besteld? Dat weet ik niet. Dat kan. In Nederland zijn artsen redelijk voorzichtig. De effectiviteit en veiligheid van een middel moet eerst rigoureus worden aangetoond via placebo-gecontroleerde studies voordat wij het gaan voorschrijven. Terecht. Dat is nu maar weer eens aangetoond.’