Veteranen wachten in Normandië geduldig op de hoogwaardigheidsbekleders Helden beëindigen bedevaartstocht

Van onze correspondent

Sjoerd Venema

CAEN

De aanwezigheid van negentien staatshoofden en regeringsleiders bij de verschillende plechtigheden maakte dat achter zowat iedere boom een gendarme stond. Op het land waren de belangrijkste wegen afgezet en was voor de veiligheid een troepenmacht van zo'n dertienhonderd man ingezet. Een zestigtal helikopters, vier straaljagers en zelfs een Awacs-radarvliegtuig beheersten het luchtruim. Voor de kust kruisten ruim zestig marineschepen waaronder zes oorlogsbodems.

De kosten van de operatie 'Herdenking D-Day', de grootste aller tijden voor de omvangrijkste legerlanding in de wereldgeschiedenis, worden op honderd miljoen gulden geschat. Vierduizend journalisten en vijfenveertig televisiestations uit de hele wereld wierpen zich de afgelopen dagen op het D-Day-spektakel.

Maar wat de herdenking vooral tot de grootste en waarschijnlijk laatste in zijn soort maakte, was de komst van zo'n veertigduizend oorlogsveteranen. Met een duizendtal speciale bussen werden ze van de ene naar de andere plechtigheid vervoerd.

Een bedevaartstocht langs militaire begraafplaatsen, monumenten en langs de landingsstranden met de mythische namen Omaha, Utah, Gold, Juno en Sword. De bejaarde helden stonden geduldig urenlang te wachten op de hoogwaardigheidsbekleders. In een koude mist en een gure motregen zoals ze zich nog glashelder herinnerden van die andere dag, de zesde juni 1944.

Het was een weemoedig weerzien. Voor een deel een hartverwarmende reünie van oude vrienden. Maar bij de minuut stilte, na het wegsterven van de doordringende koperen tonen van de Last Post, werd het niet te delen leed even voelbaar. Velen staarden naar de grond.

Sommigen verborgen hun gegroefde gelaat in hun zakdoek. Bij anderen trilden de handen opeens meer dan gewoon. Maar bij allen spookten de onverwerkte angst en de gezichten van hun gevallen makkers door het hoofd. 'Ik ben gekomen om te huilen', zegt een 72-jarige Amerikaanse oudstrijder met volgelopen ogen op Omaha Beach. Het beruchte strand waar de hardnekkige Duitse tegenstand de zee rood kleurde van het bloed. Drieduizend Amerikaanse soldaten stormden op D-Day de dood tegemoet.

De Amerikaanse veteraan die de noodlottige aanval wel overleefde is nog ieder jaar rond juni depressief: 'Daarvoor heb ik die verre reis gemaakt. Om hier te huilen. In de hoop dat ik eindelijk thuis de rust vindt die nu ook op het strand heerst.' Hij tuurt naar de golven en laat zijn tranen de vrije loop.

De herdenkingsmarathon van gisteren bestond in totaal uit vijftien plechtigheden op verschillende plaatsen. Bij het slotspektakel met Son et Lumière gisteravond bij het oorlogsmuseum in Caen, was het merendeel van de hoge gasten aanwezig. Voor andere plechtigheden waren de taken verdeeld.

President Bill Clinton leidde 's ochtends vroeg de eerste herdenking bij de strategische Pointe du Hoc. Bij de bestorming met touwen en brandladders van de onneembare Duitse bunker op de punt van een krijtrots vonden 135 van de 225 Amerikaanse Rangers de dood. Eenmaal boven ontdekten de Amerikanen dat de gevreesde kanonnen uit angst voor bombardementen al lang uit de bunker waren verplaatst.

Clinton liet weten dat 'de langste dag' nog niet beëindigd was. 'Er moeten nog andere krijtrotsen worden beklommen', aldus de president.

De plechtigheid op de legerbegraafplaats in Bayeux waar ongeveer vijfduizend Britse soldaten begraven liggen, gaf een blik op de sobere maar indringende wijze waarop de Britten hun gevallenen herdenken. In bijzijn van koningin Elizabeth en president Mitterrand en een stoet van ministers, onder wie de premiers Major en Balladur, werd gezamelijk gebeden.

De twee minuten stilte werden pijnlijk verscheurd door een aansnellende Franse ambulance voor enkele onwel geworden veteranen.

Op Omaha Beach had gistermiddag de algemene herdenkingsceremonie plaats. Alle negentien staatshoofden en regeringsleiders waren hierbij, zoals onder anderen de presidenten van Tsjechië en Polen, Havel en Walesa, koningin Beatrix, de vorsten van België en Noorwegen alsook groothertog Jan van Luxemburg, die als enige daadwerkelijk in Normandië heeft gevochten.

De plechtigheid werd afgesloten met een toespraak van president Mitterrand. Volgens het Franse staatshoofd moest het offer van de gevallenen op de Normandische stranden de wereld aansporen om gezamenlijk de weg van de vrede verder te bewandelen. 'Go for it', lanceerde de nimmer Engels pratende Mitterrand tot twee maal toe in een ultiem verzoenend moment.