Verwende nesten, televisie-presentatoren

'Meer dan een windvlaag in de ether 'maken'

Natuurlijk hoort hij ze. Hij wordt er zelfs met regelmaat door omringd. Hij kent de keffertjes en de bijtertjes, de razende interviewbaasjes in omroepland, die, eenmaal hun tandjes gezet hebbend in de sjaal van de staatssecretaris, of de broekspijp van de Binnenhofbackbencher, hun prooi tot op de vierkante millimeter blijven doorzagen over een zestiende procentje achter de komma zus, over een mogelijk polyinterpretabel subparagraafje zo, want het belang van de democratie vereist dat de ondervraagde niet zomaar wegkomt met het uitspreken van zorg voor de zojuist genoemde aandachtspunten, of met het toezeggen van lange-termijnmaatregelen gekoppeld aan de nodige mitsen en maren: een beetje radio-interviewer moet 's avonds nog nahijgend thuis kunnen roepen dat hij ze toch maar weer mooi tweealve millimeter uit de tent heeft weten te lokken!

Doorvragen. De luisteraar is er al moe van voordat de dag goed en wel begonnen is, met nog een dijk van een file voor de bumper. Doorvragen om het doorvragen: 'Alsof hun leven ervan afhangt', zegt oud-radioman en televisiemaker Pieter Jan Hagens.

Geen kwaad woord overigens van Pieter Jan Hagens over de bijtertjes, de keffertjes en de hijgertjes van Hilversum tot Den Haag. Pieter Jan Hagens (45) is gentleman genoeg om zulke termen zorgvuldig te mijden. Staat hij niet bekend als aimabel en bescheiden? 'En ietwat afstandelijk' zal hij er zelf prompt aan toevoegen. Niet op sterallures te betrappen, zoveel is zeker.

'Daar maak je het toch naar? Je kunt ontzettend je best doen jezelf op te poetsen, je in de kijker te spelen. Of je kunt, dat klinkt overdreven bescheiden van mij, een jaar lang aan zes afleveringen van Hoge Bomen werken en dat gebeurt dan grotendeels achter de schermen. Dus vanuit presentatoren-marketing-standpunt is zoiets niet erg handig.

'Het klinkt ook zo koket om te zeggen dat je dat niet bent, sterrenstatus-najager. Je hebt mensen die iets van gebakken lucht kunnen maken. Zo'n Paul de Leeuw, die kan iets van niets maken. Dat kan ik niet.' Maar hij, Hagens, heeft een niet uit te poetsen ambitie: 'Meer dan een windvlaag in de ether maken. Zodat ik me niet hoef te schamen.'

Dat is tot dusver aardig gelukt. De arbeidsintensieve reeks over bekende Nederlanders ('vrij uniek dat het nog kan in deze tijd') krijgt nu een vervolg met onder meer Willem-Alexander, Wim Kan, Ruud Gullit, Den Uyl. Biografie in serievorm die op tv gestalte krijgt via gesprekken met twaalf tijdgenoten. Hagens heeft er flink voor moeten knokken, bij de AVRO.

De uitzendingen over prinses Juliana en prins Bernhard (vanaf 6 april) gaven gedonder vooraf. 'Als het om het koningshuis gaat, is het altijd gedonder. Je hebt geen idee hoe lastig het alleen al is om aupt mensen te spreken te krijgen. Ik hemel mijn researchers altijd op, omdat ze iets kunnen wat ik niet kan en dat is die mensen zover krijgen dat ze je te woord willen staan.'

Dames, kranige dames, Hagens' researchers. 'Die laten niet over zich lopen, ze kunnen veeleisend zijn tegenover mij. Dus is het in de samenwerking niet altijd eenvoudig.'

Als een afgehaakte intimus van Juliana uiteindelijk toch weer zwichtte, was het te danken aan de bijzondere band die tussen hem en Hagens' vrouwelijke researcher was ontstaan. 'Zij is vele malen naar hem toe geweest en heeft met hem gepraat. Daar zou ik zelf volledig ongeschikt voor zijn.'

Krijgt hij de vragen op een presenteerblaadje? Ook weer niet, Pieter Jan Hagens is geen sprekende pop. 'Het leukste stadium is wanneer we met z'n allen zitten te psychologiseren over de hoofdpersoon. Hoe zou die en die reageren als je dit of dat vraagt?'

In de nieuwe aflevering over Willem-Alexander benadrukken mannen uit wetenschap, bedrijfsleven en kerk ('die hem hebben opgeleid') nog eens met zoveel woorden dat onze toekomstige monarch bepaald geen intellectueelis 'en dat je hem geen plezier doet met ellenlange, stoffige colleges.'

'We proberen uit te vinden hoe het kan gebeuren dat Willem-Alexander soms rare bokkensprongen maakt. Bijvoorbeeld dat New York-verhaal waarin hij verwijst naar de brief waarvan Mma later zegt dat het een beetje dom was: we kijken hoe zoiets komt. Hij heeft het hart op de tong, daar maken sommige van zijn opleiders zich zorgen over. Het is zijn natuurlijke neiging om dingen direct te zeggen. De prins kan ook zeer onaangenaam zijn tegen mensen in zijn omgeving, begrijp ik van mensen doe hem van nabij kennen.'

Onthullingen? Het is maar hoe je er tegenaan kijkt. Cabarettier Wim Kan was een despoot voor zijn medewerkers ('ook tegen zijn Corry, zodat het niet leuk meer was, maar het zou kunnen zijn dat dit gezegd is toen de camera al niet meer draaide') en heeft zelf nooit aan de Birma-spoorlijn hoeven werken (zo weet een lotgenoot). 'Bovendien doken uit een doosje opeens Kans koninklijke onderscheidingen op waarvan iedereen dacht dat hij ze uit protest tegen de komst van de gehate Japanse keizer Hirohito naar Nederland in de Westeinder Plassen had gesmeten.' Een mythe doorgeprikt.

Voor de tv-bio van Desi Bouterse lukte het Hagens in Suriname op de valreep met diens opponent Ronnie Brunswijk te spreken. Ook ontmoette hij de weduwe van Bagwandas, de beul van Paramaribo. 'Zij is nog steeds een van Bouterses beste vrienden. Vijanden van Bouterse zeiden: waarom moet je een aflevering over zo'n schurk maken? Maar ik vind het interessant om te kijken hoe zo iemand die als kind erg verlegen was, zo mededogenloos kan worden. Hoe het balletje ging rollen. Een vroegere buurvrouw uit Steenwijk zegt: ik hou nog steeds van Desi. Al die dingen bij elkaar geven mij als kijker gelegenheid een eigen oordeel te vellen.'

Easy going, Pieter Jan Hagens. Weinig hoeven opknappen aan zijn huis in de Amsterdamse Jordaan, een voormalige bouwval waar de vorige eigenaar reeds gezondheid plus huwelijksgeluk aan opofferde. Tv-presentatie lijkt Hagens af te gaan als een ijsrevuedanser die altijd weer soepeltjes op z'n ijzers terecht komt. Als 22-jarige lefgoser mocht gesjeesd rechtenstudent Hagens met succes een radioreportage fren voor de VARA en zes jaar geleden drukte de AVRO hem aan de borst nadat hij slalommend van omroep naar omroep zijn geluk had beproefd.

Bij de VARA 'zat hij niet lekker; in de wachtkamer.' En voordat hij werd gepaaid voor een journalistiek getinte talkshow bij Veronica wist hij al: 'Dit is een ongelofelijke gok, maar ik heb wel zin in een gok. Het betaalde goed. Maar het was een ontzettende vergissing.'

Na anderhalf jaar vloog hij eruit, het contract van drie jaar werd halverwege afgekocht. En nu Netwerk, dat door een weeffout in de structuur van de publieke omroep de AVRO-redactie moet dumpen.

'Een vrij idiote redenering, we worden naar Twee Vandaag gezet omdat omroepvoorzitters de raad van bestuur zover krijgt. Behalve met de VARA-matinee is nog nooit eerder een omroep uit zijn eigen titel gehaald. Bizar dat we na zeven jaar het splinternieuwe AKN-gebouw uit moeten en bij de TROS komen. Het meest heeft me geiteerd dat je maar hebt te gehoorzamen. Maar als maker moet je buiten omroeppolitiek blijven. Daar kun je alleen maar ongelukkig van worden.

'Ik heb me ertegen verzet, maar toch zie ik ernaar uit, omdat Twee Vandaag voor mij als presentator een zuurstofrijkere omgeving is dan Netwerk, waar je vooral repoprtages aankondigt. Ik kan me nu veel meer uitleven, een spannend interview maken. Het is een niet te verkopen verhaal natuurlijk, maar je snapt het wel h

Hij is opgevoed door zijn zussen, zijn moeder overleed toen hij 3 was. Maar zijn stiefmoeder was aardig, en vader 'een geweldige vent die veel met zijn zes kinderen te stellen heeft gehad.' Aan een mislukte vakantie in Friesland ('mijn vader kon niet varen') dankt Hagens zijn passie voor oude motorboten; geen onderwerp dat hem meer aan het praten krijgen. 'Het lijkt wel een coming out.'

Te Vinkeveen ligt zijn liefde van hout en roestend staal die water maakt, scheppen geld kost aan onderhoud, die een koudwaterdouche heeft en waar vrouw en twee kinderen op te kleine bedden liggen. 'Ze doen alsof ze het leuk vinden.'

Van een eigen talkshow droomt Hagens niet. Bezweert hij. Hij droomt eerder van wonen op het water, van een eigen commuter, zo'n Amerikaans jacht van het type waarmee miljonairs uit de jaren twintig en dertig zich van hun buitenhuis naar Wall Street lieten varen. Anthony Fokker liet er eentje bouwen met vliegtuigmotoren die op de Hudson ontplofte. 'Ik ga kwijlen van zo'n verhaal. Ik zou een programma over Fokker willen maken, maar krijg geen poot aan de grond bij m'n redactie.'

Het bevalt hem tv te maken die 'niet talkshow-achtig' is. Weg uit de studio, maar op pad met de ploeg. Als het kan, even weg uit dit land. 'Al die presentatoren die maar in de studio blijven plakken, weten niet wat ze missen. Door de make-up tot de last minute gepoederd worden; dat is het symbool voor de gepamperde situatie waarin de presentator altijd zit. Er zijn er veel bij die in de categorie verwende nesten vallen.' Zoals wie?

'Vraag het ze zelf', zegt hij bij een Belgisch biertje. 'Die willen zo veel mogelijk screentime. Als je kop maar op het scherm is. Terwijl het veel leuker is om met een crew door Suriname te toeren. Ze weten niet wat ze missen.'

Hagens heeft zich trouwens voorgenomen niet meer over vakgenoten te zeggen; uit ergernis over een recent interview met NOVA-collega's in de Volkskrant. 'Die wijsneuzigheid! Of Jeroen Pauw lolliger is dan Ferry Mingelen! En wie dan wel de beste interviewer is! Daar krijg ik spontaan jeuk van. Ik had verwacht dat ze iets zouden zeggen over de aanpak in hun nieuwe programma. Maar laat ik niet doen of ik 't zo goed zeggen kan. Bij mij gaat het de hele tijd maar over bootjes. Dat is ook niet best.'

De lefgoser van vroeger zag zijn onbevangenheid steeds meer ingekapseld door zijn ervaring. 'Het is zoiets als in de liefde', zegt hij, 'er kan iets zijn en dan opeens ontbreekt het.' Peinzend: 'Ik hoop maar dat mijn kinderen ook het lef hebben dat ik ooit had. Dat ze zich niet de grond in laten praten door de eerste de beste minkukel.'