Analyse
Verpatste oud-premier Imran Khan dure horloges, sieraden en parfum uit de Pakistaanse schatkamer?
Sleept de politie de vorig jaar afgezette Pakistaanse oud-premier Imran Khan vrijdag wegens zelfverrijking voor de rechter of niet? De politieke spanningen lopen hoog op in Pakistan, dat ook nog eens middenin een economische en financiële crisis zit.
Wie heeft er een greep in de schatkamer gedaan, vraagt heel Pakistan zich deze week af. Die schatkamer of toshakhana was oorspronkelijk de ruimte in het paleis waarin de Indiase Mogolkeizers in vroeger eeuwen hun geschenken lieten opslaan. Tegenwoordig is het in Pakistan (en andere landen in Zuid-Azië) het register waarin buitenlandse diplomatieke geschenken aan premiers, ministers en andere publieke ambtsdragers worden aangegeven. Waarna, zo blijkt nu, die ambtsdragers de dure geschenken vaak tegen vriendenprijsjes mogen houden.
Vooral de vorig jaar afgezette oud-premier en cricketlegende Imran Khan is de gebeten hond. De 70-jarige Khan moest deze week op last van een rechter in Islamabad opgepakt worden omdat hij zou weigeren zich in de rechtbank te verantwoorden over het illegaal doorverkopen van cadeaus die hij als premier tussen 2018 en 2022 van buitenlandse staatshoofden en bedrijven had gekregen. Denk aan dure horloges van Graff en Rolex, waaronder een van 85 miljoen roepie (een kleine 300.000 euro), alsmede aan luxe parfums, sieraden en porseleinen serviezen.
Veldslag van twee dagen
De arrestatie van Khan mislukte echter zowel dinsdag als woensdag doordat honderden aanhangers van Khan zich met stokken, stenen en brandbommen bewapend rond zijn villa in Lahore hadden verzameld om hun held te verdedigen. Dat ontaardde twee dagen lang in veldslagen waarin ordetroepen waterkanonnen, traangas en rubberkogels inzetten en aan beide kanten gewonden vielen. Tweemaal moest de politie afdruipen, woensdag zogenaamd om een belangrijke cricketwedstrijd in de omgeving niet in de weg te staan. Khan poseerde triomfantelijk met een gasmasker. Donderdag gelastte een hoge rechter vanwege de rellen om de arrestatie uit te stellen tot vrijdag.
De belangen in de zaak zijn groot. Khan is na zijn afzetting al schuldig bevonden door de Nationale Verkiezingscommissie, maar als hij nu in een strafzaak wordt veroordeeld mag hij een parlementaire termijn lang geen openbaar ambt meer bekleden, en dat zou zijn opvolger en rivaal, premier Shehbaz Sharif, goed uitkomen gezien de verkiezingen die dit najaar op het programma staan. Khan zelf ontkent iets fout te hebben gedaan. Hij zou zich aan alle regels gehouden hebben en de horloges legaal verkocht hebben. Ook verklaarde hij deze week dat hij zoals gesommeerd gewoon zaterdag in de rechtbank zal verschijnen.
De zaak tegen Khan is volgens zijn fans een grof staaltje hypocrisie. Want toen zondag na veel getouwtrek de schatkamerlijsten over de jaren 2002-2022 werden geopenbaard, bleek dat presidenten, premiers, ministers en andere ambtsdragers van álle politieke partijen zich hadden verrijkt. Niet alleen die van Khans Pakistan Tehreek-e-Insaf (PTI), maar ook die van Sharifs Pakistan Muslim League (PML-N) en van de Pakistan Peoples Party (PPP) van Bilawal Bhutto. Khan behield de meeste van zijn 111 geschenken. Maar ook voorgangers als Pervez Musharraf, Nawaz Sharif en huidig premier (en broer van) Shehbaz Sharif pakten hun Rolexen mee.
BMW’s voor dumpprijzen
De zelfverrijking gaat vrijwel altijd op dezelfde manier. De diplomatieke cadeaus worden (meestal, maar niet altijd) opgegeven bij de toshakhana, getaxeerd en indien gewenst gehouden, soms gratis of tegen een fractie van de werkelijke waarde (vaak 20 procent of minder). Elke politicus kan zich zo tegen dumpprijzen verrijken, als een soort privilege van het ambt. Sommige cadeaus waren exorbitant, zoals de gepantserde Lexus- en BMW-limousines van oud-president Asif Ali Zardari (PPP). Andere waren te onbenullig voor woorden – zoals overhemden en manchetknopen die elke politicus zich makkelijk zelf kan veroorloven.
Het is een schande, vonniste de onafhankelijke krant Dawn, want het zijn geen persoonlijke maar officiële geschenken, en ze worden veelal gegeven in ruil voor tegengeschenken die door de belastingbetaler worden betaald. Hun waarde zou dan ook ten goede moeten komen aan de staat, en politici zouden ze alleen mogen houden als ze er het volle pond voor betalen, wat om heldere regels en een onafhankelijke taxatie vraagt. Dubieus is verder wel dat alleen Imran Khan wordt aangepakt. Dat lijkt op een ‘heksenjacht’ van de regering-Sharif tegen haar ‘belangrijkste politieke tegenstander’, aldus Dawn.
Tientallen rechtszaken
De rechtszaken tegen Khan (de toshakhana-zaak is er maar één van in totaal 76) begonnen direct nadat hij april 2022 door het parlement werd afgezet. Sindsdien doet Khan, die met zijn PTI vooral onder stedelijke jongeren nog steeds een grote aanhang heeft, verwoede pogingen tot een comeback. Hij eist vervroegde verkiezingen en houdt demonstraties in het hele land die soms ontaarden in geweld. Bij een ervan werd hij enkele maanden geleden in zijn been geschoten en verwond. Premier Sharif weigert een ‘snap election’ (die hij mogelijk zou verliezen) en houdt vast aan de geplande verkiezingen later dit jaar.
De schatkamerrel is intussen slecht nieuws voor de gewone Pakistanen. Het land is zwaar getroffen door de nasleep van de pandemie en de economische gevolgen van de oorlog in Oekraïne. Importen van olie en grondstoffen trekken een zware wissel op de slinkende voorraad buitenlandse deviezen. Het herstel van de schade door de catastrofale overstromingen van vorig jaar komt daar nog bovenop. De regering-Sharif onderhandelt daarom al maanden met het Internationaal Monetair Fonds (IMF) over miljarden dollars aan noodkredieten. Helaas blijkt die schatkamer een stuk minder makkelijk toegankelijk.
