Verkiezingen Irak maken alles erger
Vandaag mogen de Irakezen naar de stembus, maar de uitslag is bij voorbaat slecht nieuws. De kans is groot dat het land verder uiteen zal vallen onder een volgende regering-Maliki.
Democratische verkiezingen werden in 2004, nadat de Amerikanen het regime van Saddam Hussein hadden verjaagd, zo'n beetje gezien als panacee voor alle problemen in Irak. Nu geldt precies het tegenovergestelde: alles wat er mis is in Irak - en dat is heel wat - kan door de parlementsverkiezingen van vandaag alleen maar erger worden.
Wat daar verder ook over gezegd kan worden, alle argumenten voeren uiteindelijk terug op één persoon: premier Nouri al-Maliki. De kans is bijzonder groot dat de uitslag hem in staat zal stellen een coalitie te smeden waarmee hij aan een derde regeertermijn kan beginnen.
Bij zijn aantreden in 2006 werd de sjiitische politicus nog beschouwd als een mak schaap. Van dat imago is niets over. Al-Maliki heeft zich ontpopt als een krachtpatser. Naast het premierschap beheert hij inmiddels drie ministeries - die van Defensie, Binnenlandse Zaken en Nationale Veiligheid.
Aan een oplossing van het kernprobleem van de Iraakse natie - de slechte verhouding tussen de sjiitische meerderheid en de soennitische minderheid - heeft al-Maliki niets bijgedragen. Integendeel, de tegenstellingen zijn alleen maar verscherpt, mede doordat de premier zonder scrupules de sektarische kaart speelt. De soennieten weten zich meer gemarginaliseerd dan ooit.
Dat is de voornaamste oorzaak van de geweldsgolf die Irak overspoelt. Vorig jaar kwamen bijna 9.000 mensen om bij aanslagen; meestal van radicale soennieten tegen sjiieten, maar het omgekeerde gebeurt steeds vaker.
Brandpunt van het soennitisch verzet is de westelijke provincie Anbar. Een grotendeels vreedzame protestcampagne van verbitterde soennieten werd daar eind vorig jaar hard neergeslagen door het Iraakse leger. In de chaos die daarop volgde, mengde zich als een duveltje uit een doosje het extremistische Islamitische Staat van Irak en de Levant (ISIS), dat tot dan vooral in Syrië opereerde.
De beweging kreeg de stad Fallujah in handen en rukte op in de gehele provincie Anbar, waar ze een islamitisch kalifaat wil stichten. Strijders van ISIS zijn Bagdad tot 20 kilometer genaderd en vormen een halve cirkel rond de hoofdstad.
In zekere zin komt de opmars van de jihadisten al-Maliki goed uit. Meer dan ooit kan hij zich profileren als sterke man, de enige die in staat is Irak te beschermen tegen het extremisme.
Ook heeft hij de crisis in Anbar gebruikt om verdere verdeeldheid te zaaien in het soennitische kamp. De soennieten staan immers zeker niet massaal achter ISIS. De premier wist lokale soennitische sjeiks in Anbar zover te krijgen dat zij het leger steunen tegen de extremisten.
De tegenstelling tussen sjiieten en soennieten is namelijk niet de alles overheersende factor in de Iraakse politiek. De dynamiek wordt zeker zo sterk bepaald door frictie binnen de twee sektes.
Mede door de nieuwe kieswet, die het minder aantrekkelijk maakt politieke blokken te vormen, is ook het sjiitische kamp versplinterd. Ieder gaat nu voor zich. De belangrijkste concurrenten van al-Maliki bij de verkiezingen van vandaag zijn geen soennieten, maar sjiieten.
Daarom is het nog niet eenvoudig te voorspellen hoe de regeringsvorming straks zal verlopen. De gewiekste premier heeft echter sterke troeven: het leger is zijn grote steunpilaar en hij geniet de steun van zowel de Verenigde Staten als het in Irak invloedrijke sjiitische buurland Iran.
Wint al-Maliki, dan zal hij de tendens naar autoritarisme voortzetten, zo verwacht Myriam Benraad van de European Council on Foreign Relations. Maar zelfs als hij verliest, kan dat gebeuren. 'Ik zie een coup in de lucht hangen', zegt ze. 'Al-Maliki zal niet toestaan dat een tegenstander de macht overneemt. '
De onvrede onder de soennieten over hun marginalisering zal onder een volgende regering-Maliki toenemen, zo lijkt het. Ook in die zin kunnen deze verkiezingen de toestand slechter maken dan ze al was. Waarschijnlijk, zegt Theodore Karasik van denktank Inegma in Dubai, zal de uitslag het desintegreren van de Iraakse natie bevorderen.
In het slechtste geval valt Irak in drie delen uiteen: de Koerdische regio (die al functioneert als zelfstandig land), het sjiitische zuiden plus Bagdad, en het soennitisch kalifaat van ISIS.
In dat geval krijgt de heilige oorlog van de regering-Bush wel een bijzonder bittere nasmaak.
undefined
