Verenigde Staten halen Star Wars weer van stal

Van onze verslaggever

Stieven Ramdharie

AMSTERDAM

Ronald Reagan stak zo'n 120 miljard gulden in zijn futuristische Star Wars-raketschild, maar een wapen om lange-afstandsraketten neer te halen, heeft het nooit opgeleverd. De Amerikaanse landmacht besteedde de laatste jaren ook een aardige som, 30 miljard gulden, aan een anti-raketsysteem, maar alle vijf proeven faalden jammerlijk. Toch maakt de Star Wars-filosofie dezer dagen weer een opvallende come back in Washington, met als gevolg hoogoplopende ruzies met Moskou.

Zestien jaar na Reagan's roemruchte besluit haalt het Witte Huis het omstreden Strategic Defense Initiative (SDI) weer van stal, al gaat het nu om een flauw aftreksel. Het besluit donderdag van president Clinton om zeven miljard dollar uit te trekken tot 2005 voor de ontwikkeling van een anti-raketsysteem, heeft de SDI-aanhangers gesterkt in het geloof dat Reagan het toch bij het juiste eind had.

Zelfs Nederland heeft het licht gezien. Maandag maakte minister De Grave van Defensie bekend dat de Patriot-raketten worden gemoderniseerd om een dreiging van nieuwe raketstaten, zoals Noord-Korea, het hoofd te bieden. 'De dreiging is zodanig toegenomen dat Europa nu binnen bereik ligt', zegt een woordvoerder van de Koninklijke Luchtmacht. De aankondiging van Clinton is een belangrijke ommezaai. Hoewel het Witte Huis tot nu toe braaf miljarden stak in de ontwikkeling van een SDI-achtig programma, weigerde Clinton zijn fiat te geven aan de bouw. Niet alleen had zo'n anti-raket-raket zichzelf tot nu toe niet bewezen, ook zou de dreiging van 'schurkenstaten' als Noord-Korea en Iran, die werken aan intercontinentale raketten, nog ver weg zijn.

De beleidswijziging - Clinton wil dat het systeem in 2005 operationeel is - komt nog geen vijf maanden na de lancering door Noord-Korea van de Taepo Dong, een raket voor de middenlange afstand met een bereik van 2000 kilometer. Tot verbazing van de Amerikanen, zo gaf de CIA in september toe, bestond de Taepo Dong niet uit twee maar drie trappen waardoor het bereik aanzienlijk groter werd.

Het tweede deel van de raket vloog op 31 augustus over Japan, de derde trap viel 5500 kilometer verder in de Stille Oceaan. Met de lancering bewees Pyongyang niet alleen dat de Taepo Dong kon vliegen, ook werd duidelijk gemaakt dat het land een potentiële bezitter is van strategische raketten. De kans is groot, zo waarschuwde oud-minister van Defensie Donald Rumsfeld, dat Noord-Korea binnenkort een geavanceerde Taepo Dong-2 zal testen die met een bereik van zesduizend kilometer de VS kan treffen.

Washington verdenkt Noord-Korea ervan dat het twee lanceerbases bouwt, evenals een ondergrondse nucleaire installatie bij de Chinese grens. Een tweede lancering zou slechts een kwestie van maanden zijn. Rumsfeld, die vorig jaar een commissie leidde die de buitenlandse rakettendreiging onderzocht, concludeerde in juli dat dit gevaar sneller dichterbij komt dan het Witte Huis denkt.

De CIA hield het er tot nu toe op dat landen als Noord-Korea en Iran, dat werkt aan de Shahab, niet voor 2010 in het bezit zouden komen van een raket voor de lange afstand. Rumsfeld waarschuwde echter dat de VS opnieuw pijnlijk zullen worden verrast over de buitenlandse vorderingen.

De Republikeinen in het Congres, die al jaren aandringen op een 'SDI-nieuwe stijl', beschouwen Clintons plan als een overwinning. Door hun amendementen zijn de laatste jaren miljarden gestoken in anti-raketprogramma's van de landmacht en de marine. Het Witte Huis en het Pentagon hopen dat deze systemen, die nu zijn bedoeld om gebieden en troepen op het slagveld te beschermen, samen met het nationale raketschild de VS afdoende zullen afdekken. Het besluit over de bouw valt in 2000.

Probleem is echter dat het ABM-verdrag met de Russen zo'n raketafweer verbiedt. Albright wil het verdrag openbreken. Maar de Russen voelen hier niets voor. 'Geen denken aan', zei minister van Buitenlandse Zaken Ivanov in het weekeinde.

Het raketschild lijkt ook onbegonnen werk. Want hoe vernietig je een kogel met een andere kogel? Sinds 1983 is duidelijk geworden met SDI dat het moeilijk is een krachtige radar én een snelle onderscheppingsraket te ontwikkelen die deze hit to kill-taak aankan. Alle tests met het landmacht-systeem Thaad op de basis White Sands in New Mexico zijn dan ook mislukt.

Met Thaad, een super-uitvoering van de Patriot-raket, wil het leger een vijandelijke raket in de ruimte of in de atmosfeer treffen. De hightech-radar moet een lancering tijdig ontdekken waarna in de VS gestationeerde raketten worden gewaarschuwd. Thaad is dus veel beperkter dan SDI dat voorzag in een ruimteschild om honderden raketten tegelijk te onderscheppen. De marine zoekt de oplossing niet in het ontwikkelen van nieuwe technologie.

De marine wil het moderne radar-en wapensysteem Aegis, waar ruim zestig schepen over beschikken, de kern maken van een anti-raketafweer. Met Aegis moeten vijandige raketten kort na de lancering in de ruimte worden vernietigd door een Standard-raket. Een voordeel is dat raketten niet hoeven te worden gestationeerd in de VS. De Aegis-schepen kunnen makkelijk bij Noord-Korea voor anker liggen.

De vraag is echter of Aegis kan worden omgebouwd tot een effectief raketschild. De testresultaten zijn niet eenduidig. Richard Garwin, lid van de Rumsfeld-commissie en een prominent ontwapenings-expert gelooft er niet in. Volgens hem zal een schild in de praktijk weinig kunnen uitrichten tegen een biologische raketkop die uiteenvalt in tientallen delen.