Vegetarische hapjes in plaats van bitterballen, maar de alcoholvrije nieuwjaarsborrel lijkt nog ver weg

‘Cincin!’ Milly en Meggie van Loon, moeder en dochter, kijken elkaar kort aan voordat ze een kristallen glaasje met rode wijn achteroverslaan. Daarna wordt er nog een keer ingeschonken, en nog eens, en nog eens.

Het is midden op de dag, maar niemand die er in deze slijterij raar van opkijkt dat er stevig wordt gedronken. Het gehele drankenarsenaal van Nix&Nix in Tilburg is namelijk alcoholvrij. En dat is precies waarvoor Milly en Meggie zijn gekomen, want ze doen mee aan Dry January, de jaarlijkse uitdaging om de eerste maand van het jaar fris (en dus zonder alcohol) af te trappen. Al stelt Milly het nog even twee weken uit, ‘want mijn man wordt dan 60 en daar hoort wel een drankje bij’.

Met de vestiging in Tilburg heeft Nix&Nix in anderhalf jaar tijd zijn vierde alcoholvrije slijterij geopend. De zaken lopen voorspoedig. De bieren, wijnen, gins, whisky’s en rums – die uit alle uithoeken van de wereld komen – vinden gretig aftrek. Het past in de ontwikkeling van het groeiende bewustzijn om gezonder te leven.

De interesse voor een alcoholvrije nieuwjaarsreceptie of een fles alcoholvrije bubbels in het kerstpakket neemt dan ook toe, merkt Frederike de Groot, een van de oprichters van Nix&Nix. Maar om nou te zeggen dat het gemeengoed aan het worden is? Zover is het nog niet. ‘Bedrijven zetten in op een sportschoolabonnement of een gezondere lunch met salades, maar vervolgens staan de medewerkers wel weer met z’n allen te drinken. Alcohol wordt nog altijd gezien als sociaal bindmiddel. Mensen die niet drinken, krijgen te horen: doe niet zo ongezellig. Wij proberen het om te keren: je kunt het ook zonder alcohol leuk hebben met elkaar.’

Ander gedrag

Voor IkPas, de Nederlandse variant op Dry January, hebben zich dit jaar al 26.129 mensen aangemeld, zegt campagneleider Martijn Planken. Ook hij ziet dat bedrijven worstelen met hun alcoholbeleid. ‘De bitterballen op gezondheidscongressen hebben plaatsgemaakt voor vegetarische hapjes’, zegt hij. ‘Maar er blijft wel steevast alcohol geschonken worden.’

Toch beginnen ook de eerste bedrijven zich aan te melden voor IkPas, om samen met collega’s een poging te doen om bier en wijn in januari af te zweren. ‘Uit onderzoek blijkt dat 70 procent van de deelnemers na zes maanden 30 procent minder drinkt. Dat is fors. De verklaring is simpel: je leert in die maand ander gedrag aan en ontdekt opeens de voordelen daarvan, bijvoorbeeld dat je veel meer energie hebt. Vanaf dat moment ga je keuzes maken op basis van ervaring, in plaats van op basis van wat je gewend bent te doen.’

‘Alcohol is een ingesleten gewoonte’, zegt Rob Bovens, senior onderzoeker van Tranzo, het wetenschappelijke centrum voor zorg en welzijn van de Universiteit van Tilburg. ‘Als patiënten in het ziekenhuis te horen krijgen dat ze voor een operatie een gezondere levensstijl moeten aanhouden, dan gaat dat vrijwel altijd over overgewicht en roken. Alcohol is daaraan ondergeschikt.’ Dat komt volgens Bovens omdat ook zorgprofessionals ‘zo gesocialiseerd’ zijn dat het nuttigen van alcohol voor hen normaal is.

Hetzelfde geldt voor politici. ‘Als er tijdens een voetbalwedstrijd bier naar de spelers wordt gegooid, roept de burgemeester dat het groepje vandalen moet worden aangepakt. Maar het gaat er nooit over dat het misschien wel een goed idee is om alcohol, de veroorzaker van het probleem, op de tribune te verbieden. Want dan pak je de burger wat af.’

Druivensap

In de slijterij in Tilburg heeft winkelmanager en alcoholvrije-cocktailshaker Arvid Bruinier een nieuwsgierige klant aan de bar staan. Hij is op zoek naar een drankje voor zijn vriendin, die standaard niet drinkt. Zelf staat hij er ook voor open om te minderen. ‘Ik merk dat het een gewoonte is geworden om een goede fles wijn open te trekken als ik uitgebreid kook. Ook als het dinsdagavond is.’

Bruinier knikt begripvol. ‘Het is goed om jezelf op zo’n moment af te vragen: waarom drink ik nu, voor de smaak of voor de roes? Als het om de smaak gaat, dan kun je beter alcoholvrij drinken.’ Hij schenkt de man een glas Saicho in, een soort gefermenteerde jasmijnthee. ‘Lekker!’, roept hij verrast uit.

Een volgende klant is sceptischer. Hij omschrijft zichzelf als ‘een stevige innemer’ en gelooft niet dat deze slijterij zal overleven. ‘Ik drink alcohol om losser en gezelliger te worden.’ Om de winkelmanager ‘wat goede moed’ te geven, neemt hij een flesje Domaine de la Prada mee. ‘Waarschijnlijk net druivensap’, mompelt hij, terwijl hij het etiket fronsend in zich opneemt.

Draagvlak

Om het alcoholgebruik landelijk te temperen, zijn er volgens onderzoeker Rob Bovens drie maatregelen te nemen: de beschikbaarheid verkleinen, een reclameverbod en de prijzen omhooggooien. ‘Maar het punt is dat je daar draagvlak voor moet hebben, en dat is er nu nog niet. Bij roken heeft het ook veertig jaar geduurd voordat er een urgentiebesef bij de burger ontstond.’

Bij de bedrijven waarmee Frederike de Groot van Nix&Nix in gesprek is over alcoholvrije alternatieven, blijkt er steeds iemand te zijn die zijn nek durft uit te steken. ‘Iemand die zegt: we gaan het gewoon doen. Blijkbaar is dat nodig om verandering teweeg te brengen.’

Milly en Meggie van Loon hebben na een uitgebreide proeverij in de Tilburgse slijterij eindelijk beet: de roze champagnebubbels komen als favoriet uit de bus. Ze nemen twee flessen mee naar huis. Een gelegenheid om die uit te schenken is er ook al. ‘Op 4 februari komen er vrienden langs en daar drinken we altijd een bubbeltje mee’, zegt Milly. ‘Ik ga niet zeggen dat dit alcoholvrij is.’ Ze grijnst. ‘Eens kijken of ze het doorhebben.’