Veel steun voor Amsterdamse petitie om eigen burgemeester te kiezen, maar mag dat wel?
Amsterdammers moeten zelf kunnen bepalen wie de opvolger van burgemeester Eberhard van der Laan wordt. Een petitie om dat voor elkaar te krijgen, staat sinds zaterdag online en vindt veel steun. Maar volgens juristen is het plan niet mogelijk binnen Amsterdamse regelgeving.
Met de petitie wordt de gemeenteraad gevraagd om een referendum te organiseren waarmee inwoners van Amsterdam kunnen stemmen op kandidaten. 'We willen in Amsterdam niet weer een burgemeester die via achterkamertjes wordt benoemd', zegt een van de initiatiefnemers Niesco Dubbelboer, voormalig PvdA-Kamerlid en mede-oprichter van stichting Meer Democratie.
De petitie wordt gesteund door prominente Amsterdamse politici zoals voormalig D66-Kamerlid Boris van der Ham en oud-wethouder Frits Huffnagel (VVD). Als 1.200 Amsterdammers de petitie ondertekenen, moet de gemeenteraad het plan bespreken. Op zondagmiddag stond de teller al op meer dan 800 handtekeningen.
Traditie of stemming
Daarmee is opnieuw de discussie over de gekozen burgemeester opgelaaid. De Tweede Kamer schrapte onlangs de benoemde burgemeester uit de Grondwet, toch kan het nog jaren duren voor burgers hun eigen burgemeester kunnen kiezen. De Commissaris van de Koning in Noord-Holland, Johan Remkes, wil nog voor de zomervakantie via de traditionele procedure een opvolger benoemen van de in de herfst overleden Eberhard van der Laan. Als het aan de stichting Meer Democratie ligt, kiezen Amsterdammers die opvolger zelf.
Volgens Dubbelboer kan de gemeente Amsterdam haar inwoners, binnen de bestaande wetgeving, hun eigen burgemeester laten kiezen. De gemeenteraad moet in de profielschets als selectiecriterium opnemen dat kandidaten zichzelf publiekelijk bekend maken. Vervolgens moet de gemeenteraad een referendum uitschrijven waarin alle kiesgerechtigde Amsterdammers kunnen stemmen op de kandidaten. Als de gemeenteraad het plan voor een gekozen burgemeester afkeurt, wil de oud-politicus een volksraadpleging over het plan afdwingen. Daarvoor zijn 27 duizend handtekeningen nodig.
Juridische twijfels
Juristen hebben grote twijfels bij het plan. Leonard Besselink, hoogleraar constitutioneel recht aan de Universiteit van Amsterdam en Paul Bovend'Eert, hoogleraar staatrechts aan de Radboud Universiteit, wijzen op de Amsterdamse regelgeving over het volksinitiatief (zoals deze petitie) en het referendum. Daarin staat expliciet dat de bevolking geen uitspraak mag doen over individuele kwesties, zoals ontslagen, schorsingen of een benoeming.
Volgens Dubbelboer gaat zijn petitie niet over individuele benoemingen maar over de procedure van de burgemeestersbenoeming. 'Juristen hebben naar mijn plan gekeken. Dit kan gewoon.' Het voormalig-Kamerlid en fervent voorvechter van het referendum, denkt dat zijn initiatief kansrijk is. 'Het ziet er goed uit. GroenLinks, D66 en SP zijn al voor dit plan.'
Non-keuze
Een primeur is een referendum voor een burgemeester niet. Tussen 2001 en 2008 werden er in meerdere gemeentes adviserende volksraadplegingen voor burgemeesters gehouden. Zo konden inwoners van Utrecht in 2007 kiezen uit twee PvdA-kandidaten: Ralph Pans en Aleid Wolfsen. Omdat veel burgers dat een non-keuze vonden was de opkomst bijzonder laag: 9 procent en werd het referendum ongeldig verklaard. Een jaar later werd de wet die referenda mogelijk maakte afgeschaft.
