Veel senatoren blijven twijfelen over donorwet

Wie heeft straks, na uw overlijden, het laatste woord over uw orgaandonatie? De arts, het donorregister of uw nabestaanden?

Die vraag stond dinsdag centraal in het tweede deel van het debat over de nieuwe donorwet in de Eerste Kamer. In een ultieme poging de twijfelaars in met name de fractie van CDA, VVD en PvdA te overtuigen, spant iniatiefneemster Pia Dijkstra (D66) zich sinds vorige week in om de sterke positie van de nabestaanden te benadrukken. Of het genoeg is om de aarzelingen in de Eerste Kamer weg te nemen, blijkt volgende week bij de stemming.

De doorstart dinsdag was nodig omdat Dijkstra er in het eerste debat, vorige week, niet in slaagde de werking van het systeem dat haar voor ogen staat helder over het voetlicht te krijgen. Een overdaad aan kennis speelde haar parten tegenover al of niet gespeelde onkunde bij een paar senatoren, die vervolgens klaagden dat Dijkstra te hautain overkwam.

Voorstel

Volgens het wetsvoorstel van Dijkstra is in principe iedereen na overlijden orgaandonor. Dat kan men bevestigen of ongedaan maken door aan te geven donor te willen zijn, of juist niet. Of men kan in het donorregister laten opnemen de beslissing aan de nabestaanden te laten. Wie niets laat weten wordt geregistreerd in de categorie 'geen bezwaar' tegen donatie. Het is een 'ja, tenzij'- systeem. Nu kent Nederland een 'nee, tenzij'-systeem. Niemand is donor tenzij men aangeeft dat wel te willen zijn.

In de Tweede Kamer kreeg het voorstel nipt een meerderheid, 75 tegen 74 stemmen. Dinsdag wordt het bij de stemming in de Eerste Kamer weer spannend - 38 stemmen is een meerderheid. Vast staat dat PVV (9), SGP (2), CU (3) en Partij voor de Dieren (2) en een GroenLinks-senator tegen zullen stemmen. Maar SP (9), D66 (10) en drie GroenLinksers zullen voor stemmen. De beslissing ligt bij VVD (13), CDA (12), PvdA (8), 50 Plus (2) en OSF (1), de senator van de provinciale partijen.

Ontspannen

Bij het afsluitende debat stond Dijkstra er dit keer meer ontspannen bij, gul complimentjes uitdelend aan Maria Martens (CDA) en Jopie Nooren (PvdA), degenen die het haar vorige week lastig hadden gemaakt. Zij zijn van fracties waar voor Dijkstra cruciale stemmen te halen zijn, of te verliezen. Bij CDA en PvdA, maar ook bij de VVD, is de stemming een 'vrije kwestie'. Senatoren stemmen naar eigen geweten en niet volgens de partijlijn.

Voor nogal wat twijfelaars is de positie van de nabestaanden cruciaal. Zij hebben geen vetorecht, schreef Dijkstra vorige week in een brief aan de senatoren, maar wel het laatste woord. Dat riep nieuwe vragen op, waarover zij dinsdag snel helderheid gaf. 'Een vetorecht staat de dialoog in de weg.'

Ik heb 'ja, ik wil donor zijn' gere gistreerd.

Ook dan worden de nabestaanden geraadpleegd. Hun wordt gevraagd of uw keuze past bij uw levensstijl. Als de nabestaanden dit herkennen, wordt tot uitname van organen overgegaan. Maar als een of meer nabestaanden bezwaar maken gaat de arts het gesprek aan. Past de donatie volgens de nabestaanden niet bij uw levensstijl? Of gaat het om andere zaken, zoals onduidelijkheid over het begrip 'hersendood', weerzin tegen het uitnemen van organen of onbekendheid met donatie? Misverstanden kunnen dan uit de weg worden geruimd. Maar als het gaat om psychische nood bij nabestaanden die problemen kunnen opleveren bij de rouwverwerking, dan houdt het op. Ook als het om één nabestaande in een groep gaat, die onoverkomelijke bezwaren heeft. Dan wordt niet tot orgaandonatie overgegaan, ook al was dat uw laatste wilsbeschikking.

Ik heb niets laten horen en sta dus geregistreerd als 'geen be zwaar' tegen orgaandonatie.

Dan gaat de arts het gesprek met de nabestaanden aan. Om te horen of 'geen bezwaar' een bewuste keuze was of niet. En vervolgens of orgaandonatie bij uw levensstijl zou hebben gepast, of de nabestaanden bezwaar hebben en zo ja, waarom dan. Als de nabestaanden orgaandonatie afwijzen, gaat het niet door. In de Eerste Kamer kwam ook de mogelijkheid aan de orde dat geen nabestaande zou kunnen worden gevonden. Volgens Dijkstra is dit een 'theoretische mogelijkheid' en komt dat ook nu in de praktijk eigenlijk niet voor. Zonder instemming van een nabestaande wordt niet overgegaan tot orgaandonatie.

Ik heb laten weten dat ik de beslissing aan mijn nabestaan den overlaat.

Ook dan gaat de arts na uw overlijden in gesprek met uw nabestaanden. Zou orgaandonatie bij uw levensstijl hebben gepast? Hoe staan de nabestaanden daar tegenover? De arts legt de praktijk uit. En dat kan leiden tot orgaandonatie. Maar gaat het om principes, om psychische nood die rouwverwerking kan bemoeilijken, dan houdt het op en wordt niet tot orgaanuitname overgegaan.

Ik heb vastgelegd dat ik geen donor wil zijn

Dan wordt uw wens gerespecteerd en wordt hierover niet met uw nabestaanden gesproken.