Varen door de rafelranden
Maastricht versterkt zijn relatie met het water. Na veel baggeren en opknappen kunnen inwoners en bezoekers deze zomer rondvaarten maken door monumentale sluizen en langs oude vestingwallen....
De Sint Servaas, de terrasjes op het Vrijthof en Onze Lieve Vrouwenplein, de authentieke straatjes met hun monumentale panden, de stadswallen. Dat is het beeld van Maastricht. Jaarlijks komen zestien miljoen toeristen een kijkje nemen in de historische binnenstad. Maar veel minder bekend is het gebied dat iets ten noorden van het centrum ligt. Hier ligt de oude binnenhaven van Maastricht, de bakermat van de industri bedrijvigheid in Nederland, op amper vijfhonderd meter van de Markt met het stadhuiswaarin burgemeester Leers zo fier de scepter zwaait.
't Bassin was enkele jaren geleden nog een no-go zone: vervallen, vervuild, vercriminaliseerd. Maar de historische binnenhaven is opgeknapt, de belendende panden en kelders gerestaureerd. De cafrrasjes aan het water bieden een aanlokkelijk beeld, zeker op zonnige dagen. In het midden van de haven, tegenwoordig in gebruik voor de pleziervaart, bruist het brons. De fontein van kunstenaar Caius Spronken is een cadeautje van papierfabrikant Sappi.
In de directe omgeving liggen diverse fabrieksterreinen, deels braak, deels nog in gebruik. De gemeente Maastricht wil het verpauperde gebied in de komende 25 jaar omtoveren in het nieuwe stadsdeel Belvre, met vierduizend woningen en heel veel kantoren en winkels.
Maar tot het zover is, kan de bezoeker zich nog vergapen aan de oude industri trots van Maastricht. Dat kan per boot, want rederij Stiphout begint deze zomer op zaterdag een 'historisch rondje te water'. De vaarroute van circa vier kilometer over Maas en Zuid-Willemsvaart passeert drie sluizen, waarvan twee rijksmonument zijn, een tunnel daterend uit 1825, een spoorbrug uit 1856 en vestingwerken over een lengte van zeshonderd meter.
De nostalgische boot, Jekervallei gedoopt, vaart door een gebied dat tot vroeger (en nu nog wel) tot de rafelranden van Maastricht werd gerekend. De oude scheepsrouteover de Zuid-Willemsvaart naar Vlaanderen is pas kort weer bevaarbaar. Ongeveer 250 fietsen en minstens vier auto's zijn uit het dichtgeslibde kanaal gevist. Ook vier gezonken woonboten zijn verwijderd.
Het is in alle opzichten een bijzondererondvaart. 'Verboden op het dek te blijven bij passages van lage bruggen, wanneer de schoorsteen en zonnetent gestreken worden. Indien u daar toch blijft, is dit op eigen risico!', waarschuwen enkele bordjes onder de zonneluifel. Die waarschuwing is niet overdreven, want de Jekervallei kan maar net onder enkele lage bruggen en tunnels door. De kapitein moet zelfs zijn stuurhut enkele keren laten zakken.
We passeren oude woonboten en nog oudere papierfabrieken. Echt mooi is sluis 19 in de Zuid-Willemsvaart, die onlangs werd gerestaureerd. Het is een handbediend Frans sluisje, waarvan het voorstuk dateert uit 1825 en onderdeel uitmaakt van de vestingwerken. De oude kastanjebomen aan weerskanten versterken het idyllische beeld. Hier waant de passant zich al een beetje in Frankrijk.
Restaurateur Jacques Dehing heeft de monumentale sluis, die decennialang al niet meer werd gebruikt en sterk vervallen was, in oorspronkelijke staat hersteld. De sluiswachter draait de houten deuren met de hand open. Daarna is het rustig wachten tot het waterpeil is aangepast aan dat van de andere kant.
'Zelfs veel Maastrichtenaren kennen dit gebied niet', zegt Nico Nollen, projectmanager van 't Bassin en de vaarroute. Tot voor kort waren kanaal en sluis ook nauwelijks bereikbaar. Nu kunnen pleziervaarders vanuit de Maastrichtse binnenhaven naar het noorden en via een aftakking van de Zuid-Willemsvaart naar Vlaanderen varen.
Ooit vormde de Maastrichtse binnenhaven een belangrijke verbindingsschakel tussen het industriegebied rond Luik enerzijds en Zuid-Nederland en Vlaanderen anderzijds. Maar het kanaal naar Luik is gedempt, en het heeft weinig gescheeld of datzelfde lot had ook 't Bassin getroffen.
Na de restauratie van zowel binnenhaven als vaarroute is Maastricht een toeristische attractie rijker. 'Dit is een stuk cultureel erfgoed dat ook bij Maastricht hoort', aldus Nollen. Maastricht wil daarmee niet alleen toeristen trekken. De gemeente hoopt dat deze toeristische trekpleister ook een positieve bijdrage zal leveren aan de verbetering van omliggende, verpauperde woonwijken.
