Van vergroening van de Europese landbouw komt niets terecht, waarschuwt Europarlementariër Bas Eickhout

Verdomme, hebben ze het weer geflikt, dacht GroenLinks-Europarlementariër Bas Eickhout (44) deze week: is de Brusselse landbouwlobby er toch in geslaagd de discussie over het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) naar zich toe te trekken. Met als gevolg dat er van vergroening van de Europese landbouw ook de komende jaren niets terecht zal komen, voorspelt Eickhout. ‘Het ziet er heel slecht uit. En dit ligt straks voor jaren vast.’

Het Europees Parlement vergadert deze week over de landbouwbegroting tot 2027. Het draait om de grootste pot met geld in de Europese begroting: 391,4 miljard euro. Er zijn maar liefst 1.900 amendementen ingebracht; het stemmen duurt de hele week en gaat nog tot vrijdag door.

Inmiddels zijn de grote lijnen wel duidelijk. Vorige week bereikten de drie grootste Europese fracties – de christendemocraten, de liberalen en de sociaaldemocraten – een akkoord dat op een meerderheid kan rekenen in het parlement. Bottom line: Het meeste geld blijft gereserveerd voor inkomenssteun voor boeren. De eisen op het gebied van vergroening zijn volgens Eickhout minimaal en boterzacht.

‘Het voorstel van de Europese Commissie was al niet zo ambitieus. Veel van de niet-functionerende vergroeningsmaatregelen uit de vorige periode worden in het nieuwe voorstel overgenomen. Door het parlement worden zelfs die voorstellen nog verder afgezwakt. Dit landbouwbeleid is een achteruitgang, terwijl het juist beter had moeten worden. We hebben het als Europees Parlement verkloot.’

De vorige commissie maakte in de huidige versie van het GLB een speerpunt van vergroening. Dat heeft jammerlijk gefaald, concludeerde de Europese Rekenkamer eerder dit jaar. Van de groene ambities is weinig tot niets terecht gekomen. Ondertussen holt de natuur achteruit, blijkt uit een rapport van het Europees Milieuagentschap deze week.

De Europese Commissie heeft bij monde van Frans Timmermans een Green Deal en ambitieuze Farm to Fork plannen afgekondigd. Het gebruik van pesticiden moet gehalveerd, een kwart van de Europese landbouwgrond moet biologisch worden, 40 procent van de landbouwsubsidies moeten een bijdrage leveren aan het tegengaan van de klimaatopwarming.

Wat is daar dan mee gebeurd?

‘Wij waren best tevreden over die plannen. Maar de commissie heeft ervoor gekozen de doelstellingen van de Green Deal niet als voorwaarden in het GLB op te nemen. Men is ervan uitgegaan dat het parlement en de lidstaten dat wel zouden doen. Dat is niet gebeurd. Het grootste deel van het landbouwbudget blijft hectaresteun met zachte voorwaarden. Ik denk dat ze zich binnen de commissie nu voor hun kop slaan. Wat landbouw betreft kun je nu al stellen dat de Green Deal is mislukt.’

In de plannen die nu op tafel liggen gaat een deel van het landbouwbudget naar ecodiensten die natuur en biodiversiteit ten goede komen. Dat is toch winst voor verduurzaming?

‘Dat lijkt zo. Maar kijk naar hoe de voorwaarden zijn geformuleerd: die zijn zo breed, daar kun je alle kanten mee op. Bovendien krijgen lidstaten vrijheid om die plannen zelf in te vullen. Dan loop je het risico dat je een race to the bottom krijgt waarin elk land het voor zijn eigen boeren zo makkelijk mogelijk maakt om aan dat geld te komen.’

Waar komt het verzet tegen vergroening in de landbouw vandaan?

‘De christendemocraten zijn heel consequent: die zeggen: Dit is boerengeld, daar blijf je vanaf. Terwijl wij vinden: het is publiek geld, daar mag je best een tegenprestatie voor verlangen. Dat is een wezenlijk andere manier van kijken. De liberalen en de sociaaldemocraten zijn intern verdeeld.

‘Het probleem bij de sociaaldemocraten is dat de Zuid-Europeanen daar de overhand hebben gekregen. De Duitse SPD heeft verloren, in Frankrijk zijn de sociaaldemocraten weggevaagd. De Italianen en Spanjaarden zijn juist sterker geworden. Die slaan op landbouwgebied naar het conservatieve door. Daar heeft de landbouw nog een sterke culturele connotatie, voedsel is voor hun cultuurgoed. Zij zijn bang dat ze hun geld kwijtraken aan landen als Nederland. De liberalen hebben zich daarbij aangesloten.

‘Het laat ook de kracht zien van de landbouwlobby. LTO Nederland is daarbinnen nog redelijk progressief, maar zelfs die ziet landbouwsteun als boerengeld. Afblijven dus. Copa Cogeca, de Brusselse koepel van boerenlobby’s, is oppermachtig. Een aantal voorstellen waar we over gaan stemmen komt rechtstreeks uit hun koker.’

Als het Europees Parlement zich heeft uitgesproken: ligt dan alles vast tot 2027?

‘De lidstaten moeten nog akkoord gaan. De landbouwministers kwamen deze week ook bij elkaar in de landbouwraad en zijn met een eigen plan gekomen. Dat ziet er evenmin goed uit. In het akkoord van de drie grote Europese partijen wordt 30 procent van het landbouwbudget gereserveerd voor ecosysteemdiensten. De landbouwraad gaat niet verder dan 20 procent. Nog minder.’

Wat kan de Europese Commissie hier nog aan doen?

‘Voor de commissie zal het moeilijk worden dit nog recht te breien met twee slechte voorstellen. Timmermans zal zeggen: we hebben altijd nog wetgeving. De commissie kan een pesticidenregeling maken waarin de halvering van het gebruik wordt opgelegd. Maar die wetgeving moet er eerst nog komen en daarna worden aangenomen door het parlement. Dat zal iedere keer een gigantisch gevecht worden. De conservatieve krachten zullen niet achteroverleunen. Ik heb altijd geleerd: je hebt een stok en een wortel. Wetgeving is de stok, subsidie de wortel. Die wortel hebben we nu al weggegeven.’

Veel boeren hebben het toch al moeilijk. Kunt u zich voorstellen dat zij niet blij worden als iemand aan hun vergoeding komt?

‘Voor individuele boeren snap ik die reflex heel goed. Tegelijkertijd zie je dat steeds meer boeren moeite hebben hun bedrijf draaiende te houden. Ze moeten concurreren tegen wereldmarktprijzen, worden uitgeknepen door supermarkten. Maar dat los je niet op door er blindelings geld tegenaan te gooien. Volgens mij moet je de landbouw klimaatbestendig maken en boeren veel beter beschermen in onderhandelingen. Dan geef je ze toekomst.’

U vecht in het Europees Parlement al elf jaar voor verduurzaming. Komt dit ooit nog goed?

‘Wat er nu gebeurt is frustrerend. Maar er is geen reden om suïcidaal te worden. In de afgelopen jaren hebben we in steeds meer sectoren gewonnen: de transportsector en de industrie zijn om. We hebben de Duitse auto-industrie overwonnen. Landbouw is het laatste bastion dat zich nog tegen verduurzaming verzet.’