Van scheepsmagnaat tot Hongkongs roerganger

Zelfs voor het leiderschap van het huidige Hongkong beschikte Tung Chee-hwa al over het ideale cv. Familie van schatrijke reders, een Engelse universitaire titel en tien jaar Amerikaanse zakenervaring zijn de ideale mix voor een havenstad waar het bedrijfsleven de dienst uitmaakt. Maar ook voor het toekomstige Hongkong onder Chinese heerschappij heeft hij goede papieren. Tungs contacten met de top in Peking zijn innig, volgens critici te innig.

'Het was niks bijzonders', zei de verlegen reder tegen vrienden over de handdruk van het jaar. President Jiang Zemin had hem opzichtig als enige uit een groep Hongkongse bezoekers de hand toegestoken.

De hele Britse kolonie wist dat het wel bijzonder was. Vanaf dat illustere moment in de Grote Hal van het Volk, begin dit jaar, gold Tung als favoriet van de Chinese leiders en de door hen uitgekozen vierhonderd leden van de selectiecommissie.

Maar het Hongkongse volk moest weinig hebben van de miljonair met het grijze bebop-hoofd, die de publiciteit altijd had geschuwd. In opiniepeilingen kwam hij tot juni niet boven de zeven procent. In september wachtte hij tot het allerlaatst met zijn kandidaatstelling. Vrienden herinnerden zich opeens dat hij de topbaan niet echt wilde. Liever zou hij de vruchten plukken van jaren crisismanagement, nu zijn familierederij dankzij de reddende hulp van China sinds enkele jaren weer winstgevend is.

Maar Tung stelde zich wel kandidaat. En eenmaal in de race, maakte hij de hoge verwachtingen van president Jiang waar. Hij bleek een goede campagnevoerder die erin slaagde de scepsis bij de bevolking deels weg te nemen. Maar de Hongkongse bevolking blijft bezorgd over China's ware bedoelingen. Natuurlijk, Tung is ideaal voor de zakenwereld. Maar zal deze zoon van het grootkapitaal ook zijn invloed in Peking aanwenden voor bescherming van de burgerrechten?

Tung Chee-hwa, ook wel C H Tung, werd in 1937 geboren in Shanghai, waar zijn familie een hoofdrol speelde in het sociale en politieke leven. Zijn flamboyante vader, C Y Tung leidde een bloeiende rederij en onderhield nauwe contacten met de Kwomintang (KMT) van generaal Chiang Kai-shek. De nederlaag tegen de communisten dreef de KMT in 1949 naar Taiwan. C Y Tung, een jaar eerder al uitgeweken naar Hongkong, verzorgde het transport van de keizerlijke kunstschatten, die tot op vandaag in het Nationaal Paleis Museum in Taipei zijn te bewonderen.

De nauwe band met de KMT verhinderde Tung niet stiekem op communistische havens te varen. Maar de geheime dienst kwam erachter en hij durfde zich pas weer in Taipei te vertonen toen een dochter zestien jaar later met een hoge KMT-generaal in het huwelijk trad.

De rederij, Orient Overseas International ltd, was intussen uitgegroeid tot een van de grootste ter wereld. Op het hoogtepunt, begin jaren tachtig, telde Tungs armada 150 vrachtschepen. Tewaterlatingen waren dé sociale gebeurtenissen in Hongkong, waarvoor internationale beroemdheden overkwamen. Hollywoodsterren en Britse prinsen wierpen samen de champagnefles aan scherven tegen weer een tanker met de rode pruimenbloesem van OOIL op de schoorsteen. Hongkong raakte niet uitgepraat over de copieuze banketten.

Maar de scheepvaartcrisis in de jaren tachtig werd OOIL bijna fataal. De vrachtprijzen kelderden, terwijl Tung nog bestellingen voor twintig schepen had uitstaan. In de zomer van 1985 zond de familie een schokgolf door de financiële wereld met de aankondiging dat ze de schuld van 2,7 miljard dollar (5,6 miljard gulden) niet kon terugbetalen.

Aan C Y Tung bleef deze schande bespaard. Hij was in 1982 bezweken aan een hartaanval, terwijl hij Prins Rainier en prinses Grace van Monaco te gast had voor een tewaterlating. Zijn zoon Chee-hwa, die hij in 1979 uit de Verenigde Staten had gehaald, moest het scheepvaartimperium redden.

'C H' vereerde zijn vader, maar zijn levensstijl was totaal anders. Hij verkoos het kantoor boven de luxe hotels en restaurants. Hij schuwde de grote risico's en was eerder conservatief en pragmatisch.

De verwachting dat zijn vaders nauwe band met Taiwan het bedrijf zou helpen, werd niet bewaarheid. De redding kwam van China, dat via Henry Fok, een bevriende Hongkongse zakenrelatie, Tung met een lening van 120 miljoen dollar uit de brand hielp. De Chinese geste, door sommigen uitgelegd als een vriendelijk gebaar aan Taiwan, trok de dralende Japanse banken over de streep.

Pas een paar maanden geleden gaf kandidaat Tung toe dat China hem heeft gered. De herstructurering van het schuldenpakket, waarbij 200 banken waren betrokken, is na die van de autofabriek Chrysler en vliegtuigbouwer Lockheed, de grootste in de geschiedenis van het bedrijfsleven. De operatie was zo gecompliceerd dat Tung jarenlang werkdagen van twintig uur maakte. Hij belde medewerkers midden in de nacht op met technische vragen.

De vloot van OOCL, zoals het bedrijf nu heet, is teruggebracht naar 31 schepen. Maar Tung maakt weer winst en wacht op aflevering van acht reusachtige containerschepen.

Bankiers hebben de reder leren kennen als een integere en geduldige man, een rasonderhandelaar, die nooit zijn Chinese gratie verloor. Deze eigenschappen komen goed van pas als hij na volgend jaar over Hongkongs autonomie moet waken. Maar of hij zich hard kan maken, zal nog moeten blijken. 'We weten niet wat hij Peking heeft moeten beloven in ruil voor die redding', klagen politieke tegenstanders.

Tung kan als de beste met mensen omgaan. 'Hij maakt dat gesprekspartners zich beter voelen', zegt een oud-medewerker. Maar afgelopen weken heeft hij de democraten, de grootste politieke partij in Hongkong, een slecht gevoel gegeven met het verwijt dat ze veel te veel van nature tegen China zijn. Ook de groepen die het opnemen voor Tibet of Taiwan, gaan volgens Tung te ver.

De mensen die Tung als zakenman hebben meegemaakt, twijfelen er niet aan dat hij de beste leider van Hongkong zal zijn. De meeste topmagnaten in de Britse kolonie kan hij tot zijn vrienden rekenen. Maar het democratische kamp weifelt. Het is bang dat het zakelijk instinct de burgerrechten verdrukt.

Toine Berbers