Van Manen ontroert met dramatisch en troostrijk requiem

Eenzaamheid, afscheid, dood. De laatste jaren is Hans van Manens werk doordrongen van een zware thematiek. Hoe kan het ook anders als je ouder wordt en de dood in je omgeving flink huishoudt. Zijn nieuwe stuk zette hij op Górecki's Kleines Requiem für eine Polka (1993), althans op het eerste, derde en vierde deel daarvan.

Bij opening klinkt de muziek duister, mysterieus. Je hoort een kerkklok, wat eenzame pianonoten. Op die ijle muziek rennen de dansers over en weer, van de ene kant naar de andere. Tot Mario Radacovskü danseres Elke Schepers opvangt en zij in één tel frontaal naar de zaal gericht staan. Dit paar geeft de aanzet tot een reeks korte duetten die even messcherpe als fluweelzachte bewegingen bevatten.

Wat opvalt is dat Van Manen de duetten niet strikt van elkaar scheidt, zoals meestal, maar aaneenschakelt via 'zachte' overgangen. Telkens voegt een danser zich bij een paar, waarna een kortstondig trio volgt en de eerste die opkwam af gaat. Die organische verbindingen zeggen iets over lotsverbondenheid en geven de dans een mild karakter, wat goed bij de muziek past. Tegen het einde van dit eerste deel wordt de toon somberder, met zware vioolklanken. De schrille uithalen accentueert Sol León door haar handen driftig te laten uitschieten, als teken van woede en verzet.

Dan is het tijd voor iets luchtigs. Dat is regel bij Van Manen, en hij vond de Poolse componist aan zijn zijde. Die componeerde jolige 'circusmuziek' waarop de dan geformeerde paren én de eenling Jorma Elo licht, haast grotesk dansen.

In het slotdeel komt Van Manen bij de kern van Kleines Requiem: met een dramatisch mannenduet gemaakt voor twee uiterlijk zeer verschillende, maar even expressieve dansers: Jean Emile met zijn gespierde, zwarte torso en elegante lijnen, en Jorma Elo met zijn melkbleke, krachtige fysiek en hoekige vormen. In hun dramatische duet klinkt naast wanhoop veel tederheid door, troost in bange dagen. Het afscheid zal ook nu onherroepelijk zijn. Elo blijft achter en loopt dan op de laatste, dun aanhoudende muziektoon waardig uit beeld.

Dit homomannenduet is indrukwekkend en ook geëmancipeerd, het 'nichtenduet' voorbij omdat belangrijker zaken op de agenda staan: eenzaamheid, afscheid, dood. Een mooier cadeau had Van Manen de gay world niet kunnen geven. Juist omdat de ontroering die dit duet oproept ook buiten die kring voelbaar is. Bij zo'n groots requiem is de naam Kleines Requiem alleen nog als understatement op te vatten.

Dit programma Kopstukken besluit met Kylians wonderschone Bella Figura (1995) en opent met diens Heart's Labyrinth (1984). Kylian creëerde dat destijds naar aanleiding van de zelfdoding van een prominente danseres van de groep. In tegenstelling tot de rest van zijn oeuvre beschouwt hij dit werk als een work in progress. Al eerder werden door hem herziene versies uitgevoerd. Nu valt op dat de bewegingen scherp aangezet zijn, vooral in het begintrio. Daarmee gaat iets verloren van het ongrijpbare karakter waaraan de oerversie mede zijn kracht ontleende.

Isabella Lanz