Van Jazz tot Bach: iedere levensfase zijn afspeellijst
Elke periode in Jan Wolkers' leven kende zijn eigen afspeellijst: van jazz tot Bach.
Om in de sfeer van de tijd te komen, luister ik bij het schrijven van de biografie veel naar muziek. Elke periode heeft zijn eigen afspeellijst. Wolkers' late leven is van Bach. Toen ik de laatste keer met hem samen in zijn atelier op Texel was, zette hij de orkestsuites van Bach op, in de uitvoering van Ton Koopman. Zo hard dat de penselen in de glazen potten rinkelden en de muziek over ons heen spoelde als de branding van de zee.
De jaren vijftig en zestig zijn van Jazz. Op de vloer van Wolkers' atelier in de Zomerdijkstraat in Amsterdam stond een koffergrammofoontje. Elke keer opnieuw zette hij de naald op de paar platen die hij als arme beeldhouwer had kunnen kopen van het geld van de contraprestatie. Het tweede jazzconcert van Benny Goodman: 'Hello, this is Benny Goodman and it seems to me that I have heard that thing before. You may have heard it too as well as the other numbers...' Wel tien maal Someday Sweetheart, Stardust, My Gal Sal, Josephine, Everybody Loves My Baby, You Turned the Tables on Me.
Onno Blom werkt aan de biografie over Jan Wolkers. Voor de Volkskrant houdt hij daarover een dagboek bij - waarvan we in zoveel delen de notities presenteren.
Platen waren duur. Jazzconcerten ook. Toch nam Wolkers zijn tweede vrouw, Annemarie Nauta, die model zou staan voor Olga in Turks fruit, ermee naartoe. Ze aten liever een week alleen maar aardappelen dan dat ze niet naar het Concertgebouw gingen. In Wolkers' archief vond ik de kaartjes en programmaboekjes: 8 december 1957: Miles Davis quintet. 14 november 1959: Art Blakey and the Jazz Messengers. Met Lee Morgan op trompet.
Toen Wolkers werd overmand door liefdesverdriet omdat Annemarie bij hem was weggegaan, tikte ik mijn zinnen op het melancholieke ritme van Dizzy Gillespie. Omdat ik wist dat Wolkers dat zelf ook had gedaan. 'Lieve Anna', schreef hij op 25 mei 1960, 'de regen stroomt neer, een dikke loodrechte meiregen, beslagen ramen, alsof ik door m'n septemberogen kijk, maar de meidoorn erachter blijft wit, houdt vlinderachtig zich (sic) en deint mee met het fijne schrammende trompetje van Dizzy Gillespie: wouldn't you / wrap your troubles in dreams / there is no greater love / HAVE TRUMPET, WILL EXCITE. Je kunt het horen, je kunt het horen, lieveling, als je stil bent en goed luistert.'
In de jaren zestig raakte Wolkers bevriend met Willem Breuker, de weergaloze jazzsaxofonist en componist. Ze gaven ook samen performances. Traden op tijdens de grote demonstraties tegen de oorlog in Vietnam. Op 14 oktober 1968 openden ze, samen met de drummer Han Bennink, de boekenmarkt in de RAI in Amsterdam met een schilder- en blootshow. Op het grote podium schilderde Wolkers, terwijl Bennink in razend ritme op de drums sloeg en Breuker met orkaankracht op zijn sax schetterde, hun schoenen knalgeel.
Daarna werd de muziek ineens zacht en zwoel. Karina, Wolkers' 21-jarige vriendin, liep op hoge hakken en in imitatiebontjas het toneel op. Loom kleedde zij zich uit en ging naakt op een verhoging staan. Vervolgens hulde Wolkers haar naakte lichaam met behulp van leukoplast en dikke dotten watten in een witte wolk. De zaal werd doodstil. 'Je kon', schreef Wolkers, 'een nylon onderbroekje horen vallen.'
