Van Dissel waarschuwt: Nederland staat aan de vooravond van een tweede coronagolf

Dat zei RIVM-hoofdwetenschapper Jaap van Dissel dinsdagmiddag op een technische briefing voor Kamerleden. Ook lukt het door personeelsgebrek bij de GGD’s steeds slechter de herkomst van besmettingen te achterhalen, via bron- en contactonderzoek. ‘Het virus schaalt sneller op dan ons snelste opschalingsplan’, aldus GGD-directeur Sjaak de Gouw op dezelfde bijeenkomst.

Hoewel er nog ‘maar’ 85 covidpatiënten op de ic liggen, moeten er in Nederland momenteel zo’n 100 duizend besmettelijke dragers van het virus rondlopen, blijkt uit de cijfers van Van Dissel. Dat is ongeveer een derde van het totaal besmette mensen dat ons land naar schatting telde op het hoogtepunt van de uitbraak, eind maart.

‘Een verschil met maart is wel dat ouderen zich veel meer bewust zijn van de risico’s. Dat kan ertoe hebben geleid dat ze zich beter beschermen en verklaart wat we ook zien: ouderen raken minder besmet’, aldus Van Dissel.

Maar de laatste tijd duikt het virus juist bij ouderen weer steeds meer op. Zo is inmiddels 10 procent van de nieuw geïnfecteerden ouder dan 65 jaar, en wordt het virus momenteel bij meer dan tien woonzorgcentra en verpleeghuizen per dag aangetroffen.

Exponentiële toename

De afgelopen zeven dagen registreerde het RIVM 13.471 nieuwe besmettingen, een toename van meer dan de helft ten opzichte van de 8.265 gevallen een week eerder. 33 mensen overleden, ruim twee keer zoveel als de 14 van vorige week. Het aantal ziekenhuisopnames nam toe van 144 naar 350 en het aantal ic-opnames verdubbelde bijna, van 27 naar 53.

Trek die ontwikkelingen door en het aantal ic-patiënten kan de komende maand toenemen tot 250, en het aantal bezette ziekenhuisbedden tot 1.500, blijkt uit prognoses die Van Dissel had meegebracht. ‘Het probleem is dat het een exponentiële toename is’, aldus de hoogleraar infectiologie. Bij zo’n toename gaat de stijging niet met een constant tempo, maar steeds sneller.

Ook de GGD’s worden daardoor overrompeld, schetste De Gouw. In zes regio’s heeft men het bron- en contactonderzoek, nodig om virusbrandhaarden te achterhalen, inmiddels noodgedwongen beperkt tot de noodzakelijkste gevallen. Er is tekort aan menskracht, maar vooral ook aan opleidingsplekken en aan leidinggevenden.

Mensen weer minder thuis

‘We zien dat de kloof tussen wat we kunnen doen en wat we verwachten gigantisch wordt’, aldus de GGD-directeur tegen de Kamercommissie voor volksgezondheid, welzijn en sport. ‘Ondoenlijk’ om het tempo waarin het virus om zich heen grijpt nog bij te benen, aldus de directeur.

Momenteel zijn de GGD’s berekend op zo’n 1.500 bron- en contactonderzoeken per dag. In werkelijkheid loopt het aantal aanvragen echter richting de 2.000. Bij bron- en contactonderzoek probeert men te achterhalen waar besmette mensen het virus hebben opgelopen, zodat men contacten kan waarschuwen en besmettingshaarden kan doven.

‘Ik denk dat als er één maatregel nu van belang is om het virus er weer onder te krijgen dat het communicatie over de basisregels is, zoals afstand houden en drukte mijden’, aldus Van Dissel. Uit gegevens van de gsm-zendmasten blijkt bijvoorbeeld dat mensen weer massaal naar het werk gaan, in plaats van thuis te werken: dat doet nog maar een kwart van de mensen. Alleen in het openbaar vervoer blijft het rustig: een op de vijf blijft weg uit het ov.

Wake-upcall

Diverse GGD-regio’s in vooral de Randstad stellen intussen, net als de teststraten, prioriteiten. Besmettingen bij onder meer leraren, zorgmedewerkers en kwetsbare ouderen pluist men nog wel uit, maar andere geïnfecteerden moeten zelf hun nauwe contacten maar op de hoogte stellen. Dat werkt soms overigens best behoorlijk, aldus De Gouw. Zo noemde hij het geval van een Leidse volleybalvereniging waarbij het verenigingsbestuur meehelpt de leden te informeren dat het virus sommige leden heeft besmet.

Oorzaak van alle problemen is dat de pandemie veel sneller aantrekt dan verwacht, overigens niet alleen in Nederland, maar in haast heel Europa. Zo gingen de GGD’s bij het inschatten van het aantal te verwachten bron- en contactonderzoeken altijd uit van zo’n tienduizend besmettingen per week begin oktober. In werkelijkheid lijken dat er eerder 15 duizend te worden.

Of de aangescherpte horecaregels in de grote steden genoeg zijn om de dreiging weg te nemen, is volgens Van Dissel lastig te zeggen. ‘Veel hangt af van gedrag. Dat maakt het ingewikkeld of dit wordt opgepikt als wake-upcall.’

Verbetering: In een eerdere versie van dit artikel stond dat mensen weer net zoveel thuiswerken als vóór de crisis. Dit meldde Jaap van Dissel dinsdag. Dit klopt echter niet, blijkt uit onderzoek door RTL Nieuws. Uit de werkelijke cijfers blijkt dat nog een kwart van de mensen vanuit huis werkt.