Van der Zandes schriftje raakte steeds voller

Het duurde lang voordat Van der Zande, medewerker contractzaken Rijkswaterstaat directie Noord-Holland, daadwerkelijk iets met zijn ongenoegen deed. Pas in januari van dit jaar zocht hij contact met 'de vertrouwenspersoon' bij het hoofdkantoor van Rijkswaterstaat om zijn verhaal te vertellen.

In 1994 had hij al tegen zijn baas gezegd dat er zeker twintig keer onregelmatigheden in de administratie te zien waren. Tegenover de foutieve facturen van de aannemers hadden medewerkers van Rijkswaterstaat een al even foute prestatie weggeschreven. Het is raar, zei zijn chef. We beloven beterschap. En hij hoorde nooit meer wat.

Dat was niet het enige dat Van der Zande sinds 1990 in zijn schriftje had geschreven. Hierin hield hij bij wat hij aan vreemde zaken en onregelmatigheden kreeg voorgeschoteld. Het meest opmerkelijke was wel wat hij aantrof bij de aanbesteding van de aanleg van de verbinding tussen de A10 en de IJ-boulevard. De bouwcombinatie van KWS, Vermeer en Advin had deze klus van bijna 42 miljoen euro zomaar zonder aanbesteding binnengehaald.

Uit de hand gegund, heet dat in jargon. Weggegeven, vond Van der Zande een betere omschrijving. Want de combinatie had samen met zijn collega's een truc bedacht om deze wettelijk voorgeschreven openbare aanbesteding te vermijden.

De twijfels die hij hierover uitte, waren vergeefs. We doen het nou eenmaal zo, meldden zijn superieuren. Zoals hij ook werd teruggefloten nadat hij samen met een jurist vraagtekens had gezet bij de manier waarop 'meerwerk' bij de RAS en rijksweg A5 werd verrekend.

En bij een klus aan de Ringweg-Oost van 10 miljoen euro was er zelfs ingestemd met een overschrijding van 14,5 miljoen. Was dat normaal?

Zijn directie en de aannemers zaten op één lijn, dat was wat hij vaststelde. En helemaal vreemd vond hij dat niet. Want bij een opleveringsfeest had hij ook al gezien dat directies en vrouwen van aannemers en Rijkswaterstaat erg amicaal met elkaar omgingen. En wat te denken van de collega die hij bij de Europacup-finale in Wenen in gezelschap van drie aannemers herkende.

Integriteitsbeleid, dat was iets van een ander, merkte Van der Zande.

Dan zijn hoogste baas, secretaris-generaal van het ministerie van Verkeer en Waterstaat Ralph Pans. Hij zat fier rechtop en wist niet beter dan dat zijn Rijkswaterstaat een voorbeeldig integriteitsbeleid kent. De vier ambtenaren naar wie op dit moment een strafrechtelijk onderzoek loopt en de tien die op de onderzoekslijst van justitie staan, zijn de rotte appels. Meer is er niet.

Maar daar dacht de parlementaire enquêtecommissie toch heel anders over. Uit een 'schokkend' onderzoek blijkt dat het integriteitsbeleid bij Rijkswaterstaat weinig voorstelt.

Zogeheten kwetsbare functies rouleren minimaal en schending van integriteit wordt niet overal bijgehouden. Dat er drie diensten zijn die helemaal geen registratiesysteem hebben om overtredingen bij te houden, dat was voor Van der Zande geen nieuws. Ook bij de directie Noord-Holland doen ze maar wat en wordt er vrijblijvend over integriteit gesproken.

Al heerst er tegenwoordig wel een clean desk policy, vertelde hij. Laat geen vertrouwelijke stukken meer op je bureau slingeren. Maar wat moet Van der Zande daar nou mee? Zijn bureau ruimde hij toch al netjes op.