Van charitas naar terrorisme

Hassan al-Banna, de stichter van de Egyptische Moslim Broederschap, voorspelde het al. ‘We hebben drie generaties nodig voor onze plannen: een die luistert, een die strijdt en een die overwint.’ De verpletterende verkiezingszege van woensdag is voor Hamas-veteranen het hoogtepunt van tientallen jaren voorbereidende strijd.

Net zoals Fatah, de seculiere partij van wijlen Yasser Arafat, is Hamas een erfgenaam van de Broederschap, de islamistische organisatie die in de jaren twintig door Al-Banna werd opgericht.

Hamas’ geestelijk leider, Ahmed Yassin, die bij de oprichting van de staat Israël net als honderdduizenden andere Palestijnen moest vluchten voor het Israëlische leger, kwam in Egypte voor het eerst in contact met de Moslim Broederschap. Bij zijn terugkeer naar Gaza sticht Yassin Mujamaa Islamiyya, een charitatieve organisatie die ook vandaag nog een belangrijk deel van de sociale tak van Hamas is.

Israël maakt zich aanvankelijk geen zorgen over de in hun ogen geruststellend a-politieke beweging van sjeik Yassin. De organisatie beheert een omvangrijk netwerk van scholen, gaarkeukens, wees- en ziekenhuizen en culturele instellingen en sticht zelfs een eigen universiteit in de Gazastrook. Het is via dat wijdvertakte netwerk dat de organisatie haar invloed in de Palestijnse maatschappij geleidelijk heeft opgebouwd. Onder het motto ‘verdeel en heers’ steunt Israël Yassin een tijdje actief als een concurrent voor de PLO van staatsvijand nummer een, Yasser Arafat.

Pas veel later zullen de Israëli’s beseffen dat hun grootste vijand niet de corrupte en logge PLO is, maar wel de goed geoliede organisatie van de verlamde en halfblinde radicale spirituele leider met het hoge stemmetje.

Langzaam helt Yassin over naar de gewapende strijd. Bij het begin van de eerste intifada, in december 1987, wordt Hamas, een politiek-militaire beweging gebaseerd op de islam, gesticht. De naam Hamas, een acroniem voor Harakat al-Muqawamah al-Islamiyyah – wat staat voor ‘Islamitische Verzetsbeweging’ – is Arabisch voor moed.

De heilige oorlog tegen de staat Israël en de instelling van een islamitische Palestijnse staat zijn Hamas’ kerndoelstellingen, valt in haar oprichtingsakte te lezen. De militaire tak van de organisatie, de zogeheten Al-Qassambrigades, voert zelfmoordaanslagen uit, eerst alleen op soldaten en kolonisten.

Yassin wordt in 1989 door de Israëli’s opgepakt en veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf. Toch komt hij in 1997 weer vrij, na een flagrante blunder van de Mossad, de Israëlische geheime dienst. Bij een mislukte moordaanslag op een andere Hamas-leider worden de Israëlische agenten die de moord moesten uitvoeren, in Jordanië gevangengenomen. In ruil voor die agenten moet Israël sjeik Yassin laten gaan, waarna die enthousiast en triomfantelijk binnengehaald wordt in zijn thuishaven en bolwerk, de Gazastrook.

Hamas was de eerste terroristische beweging in Israël die, om angst en terreur te zaaien, zelfmoordaanslagen op openbare plaatsen ging plegen. De Palestijnse Autoriteit slaagde er niet in zijn burgers te beschermen, en dus bood Hamas de Palestijnen het enige verweer dat ze in hun ogen hadden: zoete wraak. In februari 1994 blaast de eerste Hamas-zelfmoordenaar zichzelf op een Israëlische bus op als vergelding voor het bloedbad dat de extremistische kolonist Baruch Goldstein in Hebron onder Palestijnen had aangericht.

Hamas, die de vredesakkoorden van Oslo noch de daaropvolgende verkiezingen erkende, dreigde in 1995 met hel en verdoemenis voor wie toch richting stemhokje trekt. Winkelcentra, restaurants, bussen: in de jaren daarna volgt de ene aanslag na de andere.

Als reactie ruimt Israël leidende Hamas-figuren uit de weg. In maart 2004 slagen de Israëliërs er ook in om sjeik Yassin met een raketaanval te doden.

Drie weken later is het de beurt aan zijn opvolger, de kinderarts Abdelaziz al-Rantissi. Algemeen wordt aangenomen dat Mahmoud al-Zahar de beweging leidt.