Utrecht doorbreekt impasse: bewoners voor het eerst gedwongen van het gas af

Het gedwongen afsluiten van het gas ligt echter ook politiek gevoelig. ‘Dit is een einde aan de vrijblijvendheid en het voorland van hoe we het in Nederland gaan doen’, aldus wethouder Lot van Hooijdonk (GroenLinks). ‘Het gaat hier om een in omvang bescheiden project. Maar voor het eerst zegt een gemeente: het gas gaat eruit.’ Vandaag stemt de gemeenteraad erover.

Het betreft 320 huurwoningen in de wijk Overvecht-Noord. De bewoners gebruiken alleen gas om op te koken. Tijdens een raadpleging stemde 92 procent voor overstappen op elektrisch koken; 5 procent is tegen en 3 procent onthield zich van stemming.

De verwachting is dat meer gemeenten volgen. In het hele land verloopt de operatie om in 2030 1,5 miljoen huizen van het gas te hebben afgesloten (zoals afgesproken in het Klimaatakkoord) moeizaam. Het kabinet bereidt daarom een wet voor waarin alle gemeenten dwang als instrument krijgen. ‘We kunnen niet wachten op één huizenblok dat zich als een Gallisch dorpje verzet’, zei minister Hugo de Jonge (Volkshuisvesting) eerder dit jaar.

Overvecht-Noord is sinds 2017 een van de zogeheten aardgasvrije ‘proeftuinen’. In 2030 moeten alle circa 8 duizend woningen van het gas af zijn. Weerstand van een minderheid vormt een obstakel. Mede daardoor moet een groot deel van het gasnet in de ‘aardgasvrije wijk’ alsnog vervangen worden, bleek vorig jaar.

Nog zo’n desinvestering willen de gemeente, de woningbouwcorporatie en de netbeheerder voorkomen. Daarvoor was een juridisch geitenpaadje nodig in de Crisis- en herstelwet. Dat is er nu: als minimaal 70 procent van de bewoners van een blok van het gas af wil, mag de hoofdgasaansluiting verwijderd worden. In het bestemmingsplan van de betreffende woonblokken wordt het hebben van een kookgasaansluiting vanaf 2024 verboden.

Vastrecht

Het perspectief is dat huurders 150 tot 200 euro per jaar goedkoper af zullen zijn, vooral omdat ze geen vastrecht meer hoeven te betalen voor een gasaansluiting. ‘Mensen vinden het best lastig om te veranderen, zelfs als het voordeliger is’, zegt Henk Peter Kip, directeur van woningbouwcorporatie Mitros. ‘Het goede nieuws is dat een grote meerderheid deze overstap ziet zitten. Willen we voortgang maken, dan moeten we dit soort stappen zetten.’

De woningbouwcorporatie vergoedt de inductiekookplaat en bijhorende pannen, net als het verzwaren van de elektriciteitsaansluiting en het verwijderen van de gasmeter. Een investering van een miljoen euro (3.000 euro per woning). Daar zit een pijnpunt: het geld dat de netbeheerder uitspaart doordat het gasnet niet vervangen hoeft te worden, kan door wettelijke beperkingen niet door de woningbouwcorporatie worden gebruikt om te investeren in gasloos koken. Hetzelfde geldt voor het door huurders uitgespaarde vastrecht.

‘Wij doen nu een investering waar we niks van terugzien’, zegt Kip. ‘De schotten in de gas- en huurwet moeten weg, maar de landelijke politiek reageert daar lauw op.’ Wethouder Van Hooijdonk had het liefst alle 4.400 huizen in Overvecht die alleen gas gebruiken om op te koken afgesloten. ‘Het is zonde dat de som onder de streep uit kan, maar dat het stokt bij de verdeling van kosten en baten. Bedenk: er zijn nog honderdduizenden vergelijkbare huizen in Nederland die we moeten aanpakken.’

Op de nieuwe wet die dwang overal mogelijk maakt, is ook kritiek. Vereniging Eigen Huis wijst erop dat niet vastgelegd wordt dat woonlasten niet mogen stijgen. ‘Garanties over de betaalbaarheid, zoals die zijn beschreven in het Klimaatakkoord, vallen daardoor tussen wal en schip en worden sterk afhankelijk van de gemeente waarin je woont.’ Gemeenten zijn hier nog met het ministerie van Binnenlandse Zaken over in gesprek.