Uitspraken minister over politionele acties veroordeeld Bewindslieden PvdA wijzen Pronk terecht Uitspraken Pronk

Van onze verslaggevers

Jan Hoedeman

Ewoud Nysingh

DEN HAAG

Pronks verweer was dat het slechts om een particuliere opvatting gaat. 'Het is mijn overtuiging, ik zeg niet dat jullie het ermee eens moeten zijn', aldus Pronk tijdens het bewindsliedenoverleg, waar hij een uur te laat arriveerde.

De minister voor Ontwikkelingssamenwerking zei gisteren in een interview met de Gemeenschappelijke Persdienst (GPD) dat de Nederlandse politionele acties na het uitroepen van de onafhankelijkheid door Indonesië in 1945 'verkeerd' waren. Die acties waren volgens hem in feite 'een eufemisme voor een koloniale oorlog'.

Pronk legt de verantwoordelijkheid bij regering en parlement in de periode 1945-'49. De zesduizend soldaten die aan Nederlandse kant zijn omgekomen, zijn volgens Pronk voor niets gesneuveld. 'Het is een pijnlijke constatering, maar je kunt niet zwijgen', aldus Pronk.

PvdA-fractieleider Wallage zei gisteravond voor de radio in Met het oog op morgen dat de oorlog in Nederlands-Indië historisch gezien te veroordelen is, maar dat de Nederlanders die daar hebben gevochten, niet nog eens 'postuum in de hoek moeten worden gezet', zoals Pronk heeft gedaan.

Pronk verklaarde verder in het interview: 'We hebben geweld toegepast tegen een staat die zich onafhankelijk had verklaard. We hadden dat recht niet. De dekolonisatie had via onderhandelingen moeten lopen.'

De Nederlandse soldaten die destijds deserteerden, hebben het Handvest van de Verenigde Naties aan hun zijde, waarin staat dat nationale belangen niet mogen worden nagejaagd ten koste van mensenrechten, aldus Pronk. 'Je kunt de politionele acties ook niet los zien van mensenrechtenschendingen elders in de wereld.'

Pronk zei verder: 'Je kunt niet het geweld dat Jeltsin in Tsjetsjenië gebruikt, veroordelen zonder te erkennen dat wij het destijds in Nederlands-Indië fout hebben gedaan. Dat zou hypocriet zijn.' De PvdA-bewindslieden vonden deze opmerking van Pronk 'bijzonder ongelukkig', aldus een ingewijde. Tekenend voor de irritatie in PvdA-kring was gisteren dat buitenlandwoordvoerder Van Traa niet bereikbaar was voor commentaar.

Gisterochtend distantieerde premier Kok zich al in het openbaar van Pronks uitlatingen. Kok zei het niet nodig te vinden 'met terugwerkende kracht' een schuldbekentenis af te leggen. 'Ik kan me niet verplaatsen in het geweten van mensen die vijftig jaar geleden verantwoordelijkheid droegen, en ik heb er eerlijk gezegd ook geen aanvechting toe', zei Kok na de oprichtingsbijeenkomst van het Forum Nederland-Indonesia.

Dat is een door het CDA gedomineerde vereniging die de betrekkingen met Indonesië op niet-gouvernementeel niveau wil verbeteren. Volgens vele Forum-leden is door toedoen van Pronk de ontwikkelingsrelatie tussen beide landen door Jakarta opgezegd.

De Indonesische ambassadeur in Nederland zei gisteren er het nut niet van in te zien om 'oude koeien uit de sloot te halen'. 'We zouden het wel waarderen, maar wachten niet op excuses. We hebben alles al vergeven en vergeten.'

Kok liet gisteren verder doorschemeren geen voorstander te zijn van een politiek debat over de Indonesië-kwestie, waartoe Pronk en ook kamervoorzitter Deetman (CDA) hebben opgeroepen. De publieke gedachtenwisseling zoals die zich dezer dagen al afspeelt, juicht hij wel toe.

De Hoop Scheffer (CDA) noemde de uitlatingen van Pronk 'onkies tegenover de veteranen en versterken mijn mening dat het CDA een politiek debat niet ziet zitten. Dat kan alleen in emoties eindigen'. Gezien 'de gevoeligheden' wil De Hoop Scheffer Pronk en Kok niet op het matje te roepen.

VVD-woordvoerder Weisglas vindt de uitspraken van Pronk 'verbluffend'. Hij noemt ze 'buitengewoon onheus' tegenover de Indië-veteranen. Weisglas is zeer tevreden over de reactie van Kok. 'Ik vind het flink van hem om de partijpolitiek niet te laten prevaleren.' Pronk heeft de discussie erg fors aangezet, aldus Hoekema (D66). Volgens Hoekema vergroot Pronk de tegenstellingen in kabinet en politiek.