Uitgewoonde gevangenis
Als er iets is wat de Verenigde Staten een slechte naam bezorgt, juist ook in bevriende landen, dan is het wel de detentie van enkele honderden buitenlandse strijders op de marinebasis Guantánamo Bay....
De Amerikaanse regering beschouwt hen niet als krijgsgevangenen, zodat ze niet onder de Geneefse Conventie vallen. Er bestaat geen formele aanklacht tegen hen en ze leven in vergaande afzondering. Wat er af en toe toch naar buiten sijpelt, werpt een bedenkelijk licht op de ondervragingstechnieken en de detentie-omstandigheden - al zullen die nog steeds wel gunstig afsteken bij de praktijken in de landen van herkomst, maar dat kan natuurlijk nooit de norm zijn.
Aanvankelijk wilde Washington de Guantánamo-gevangenen zelfs geheel buiten het Amerikaanse recht houden, op grond van het argument dat de op Cuba gelegen basis formeel geen Amerikaans grondgebied is. Hiervoor heeft het Hooggerechtshof echter een stokje gestoken. Gedetineerden kunnen aankloppen bij een Amerikaanse rechtbank. Maar die moet dan toch weer eerst bepalen of ze handelingsbevoegd is, wat een langdurige aangelegenheid is. Intussen duurt het onverkwikkelijke Guantánamo-regime voort.
De vele buitenlandse protesten hiertegen beginnen nu ook weerklank te vinden in de VS. In het begin werd er, om begrijpelijke redenen, nauwelijks getwijfeld aan de noodzaak een speciale detentie-voorziening te treffen voor een buiten-statelijke vijand, die een nog onoverzienbaar gevaar vormde voor de nationale veiligheid. Maar de speciale voorziening is uitgemond in een juridisch niemandsland, dat ernstige schade berokkent aan de reputatie van de VS als rechtsstaat.
Niet alleen Democraten, maar ook Republikeinen in het Congres vragen zich openlijk af of Guantánamo Bay niet een blok aan het Amerikaanse been is geworden. Sommigen pleiten voor algehele sluiting van het detentie-centrum. Misschien is dat inderdaad de eenvoudigste en snelste oplossing. Maar als het betekent dat een deel van de gevangenen naar andere militaire gevangenissen buiten de VS wordt overgebracht en daar opnieuw in een staat van rechteloosheid komt te verkeren, dan wordt het probleem alleen maar verplaatst. Om maar te zwijgen van een misstand die in het verlengde daarvan ligt: het 'outsourcen' van verdachte terroristen naar landen waar een mishandeling meer of minder in het geheel niet opvalt.
Waar het op aankomt, is dat een einde wordt gemaakt aan de juridische status aparte van al dan niet vermeende terroristen. Geen enkele oorlog wettigt de langdurige opheffing van grondrechten die onlosmakelijk zijn verbonden met de door de regering-Bush zo vurig gepropageerde vrijheid.
