Twintig coronapatiënten in een ziekenhuis, en daar gaan de knieoperaties. Waarom toch?

1. Coronapatiënten zijn logistiek ingewikkeld

Zie het als de vloed op het strand, zei Ernst Kuipers, baas van het ErasmusMC in Rotterdam en het Landelijk Coördinatiecentrum Patiënten Spreiding, deze week over de toename van het aantal ziekenhuispatiënten met corona. Niet elk golfje stroomt over je voeten, maar het water stijgt wel degelijk. Om in die metafoor te blijven: het water heeft inmiddels de buitenste, kwetsbaarste muren van het zandkasteel bereikt. Voor de binnenmuren wordt gevreesd.

De ziekenhuizen in Noord-Holland, Flevoland en grote delen van Zuid-Holland maakten maandag bekend dat een deel (10 -20 procent) van de reguliere zorg wordt uitgesteld. Meer ziekenhuizen volgen dat voorbeeld, zei Kuipers.

Ook worden coronapatiënten, net als tijdens de eerste golf, zo veel mogelijk verspreid over het hele land. De Zorgautoriteit maakte dinsdag bekend dat dit nog niet optimaal verloopt: zo hebben sommige ziekenhuizen in de Randstad moeite met het overplaatsen van deze patiënten. Het niet kunnen spreiden van coronapatiënten kan volgens de autoriteit leiden tot het verder afschalen van de reguliere zorg.

De zorg die wordt uitgesteld, is planbare zorg. Bijvoorbeeld knie- en heupoperaties. Uitstel leidt niet direct tot gezondheidsschade bij de patiënten, maar vervelend is het wel. Patiënten kampen immers met pijn, kunnen de deur niet uit, verliezen hun sociale contacten.

‘Coronapatiënten, zegt Robin Peeters, voorzitter van de Nederlandse Internisten Vereniging (NIV), ‘hebben een enorme impact op de bedrijfsvoering van een ziekenhuis.’ Net zo goed als patiënten die mogelijk corona hebben. ‘Die tellen niet mee in de statistieken, maar zijn door alle isolatiemaatregelen net zo ingewikkeld.’

Zorgverleners moeten hen isoleren, op aparte kamers of afdelingen leggen, en in vol beschermingsornaat verplegen. Ze moeten een test krijgen, een longfoto – ‘ze vormen een onevenredige belasting’, zegt ook Paul Bresser, longarts en ‘Chief Medical Innovation Officer’ van het OLVG in Amsterdam. ‘Een normale patiënt leg je er tussenin, dat gaat bij coronapatiënten niet. Knie en covid gaan niet samen.’

Bovendien zijn het patiënten die acuut zorg nodig hebben. Ziekenhuizen hebben standaard een aantal bedden beschikbaar voor mensen die via de spoedeisende hulp binnenkomen. Als die vol zijn, komt het voor dat in de nacht benauwde patiënten op een bed komen te liggen dat gereserveerd is voor een patiënt die de volgende morgen een knieoperatie ondergaat. ‘Met drie gaat dat nog wel’, zegt Peeters, ‘maar niet als het er twintig zijn.’

Binnen een week komt voor heel Nederland de 80-procentsgrens voor de reguliere zorg in zicht, zegt Bart Berden, bestuursvoorzitter van het Elisabeth TweeSteden-ziekenhuis in Tilburg, hard getroffen tijdens de eerste golf. ‘Dat is de grens waar we absoluut niet weer onder wilden duiken. Het is penibel, het gaat gewoon niet de goede kant op.’

2. De marges zijn klein, als ze er al zijn

Coronapatiënten zijn, ook op de verpleegafdelingen, arbeidsintensieve patiënten. Voor elk coronabed is anderhalf keer zoveel personeel nodig als voor een regulier ziekenhuisbed, zegt Berden, dus dat gaat hard. ‘En vergeet niet, ziekenhuizen zijn enorm getrimd op capaciteit. Als je een coronapatiënt tien dagen op een afdeling legt, heb je al tien operaties kwijtgespeeld. Heb je dertig covidbedden, dan grijpt dat enorm in op je organisatie.’

In tegenstelling tot de eerste golf, toen mensen nauwelijks naar de huisarts of de ziekenhuizen toe durfden, is het bij de reguliere zorg ‘nu absoluut niet rustiger’, zegt Peeters.

En ook al voor corona ‘was het zorgsysteem heel krap, speelden er personeelstekorten, hadden we wachtlijsten’, aldus Bresser van het OLVG. ‘Als we deze toestroom makkelijk hadden kunnen opvangen, hadden we onszelf moeten afvragen wat we de afgelopen jaren aan het doen waren.’

Toch was tijdens de eerste golf inzet van personeel niet zo het probleem, omdat alle non-covidzorg niet doorging. Peeters: ‘Precies daar zit het grote verschil met de vorige keer.’

Daarbij ziet het personeel de coronacrisis nu ook anders, zegt Peeters. ‘De eerste golf zijn we er met z’n allen vol ingegaan. Niemand nam verlof op, iedereen wilde extra dagen werken. Natuurlijk zetten we ons nu weer vol in, maar de balans is anders. We realiseren ons nu veel meer dat dit lang zal duren. En veel medewerkers zijn nog niet volledig hersteld na de eerste golf.’

3. Zorgmedewerkers vallen uit

Niet alleen ziekenhuizen in de coronahotspots in de Randstad hebben al zorg moeten uitstellen. Ook het Martini-ziekenhuis in Groningen zag zich gedwongen vorige week tachtig operaties op de lange baan te schuiven. De reden: zo’n tien procent van het personeel zit ziek thuis.

Ziekenhuizen mogen dan hun eigen teststraten hebben, sneltesten zijn voor het personeel nog altijd niet beschikbaar en dus zijn ook zij met een simpele verkoudheid (testplekje aanvragen, testen, uitslag) al 48 uur zoet. Tijdens de eerste golf werkte het personeel met lichte klachten nog door, dat is nu uit den boze.

En dan is er ook nog een groep verpleegkundigen die – onder werktijd uiteraard – moet worden opgeleid tot ic-verpleegkundige, omdat de zorgpartijen hebben afgesproken dat het aantal ic-bedden structureel omhoog moet.

Maar wat kunnen we eraan doen?

Voor chronische patiënten – met copd, astma, hartproblemen of pijnklachten – geldt: zo veel mogelijk digitaal. Online-coaches houden patiënten 24 uur per dag in de gaten, patiënten meten zelf hun waardes, vragen kunnen zij op elk moment van de dag via de coach stellen. ‘Daarmee krijg je een duidelijke afname van de reguliere controles terwijl de patiënt beter wordt ondersteund’, zegt Bresser.

Het pijnlijkste verlies tijdens de eerste golf was het wegvallen van de zogeheten sub-acute zorg. Kankerdiagnoses die artsen niet konden stellen, beroertes en infarcten die zich konden ontwikkelen. ‘Wij gaan daarom ook op andere locaties dan het ziekenhuis diagnostiekstraten inrichten’, zegt Bresser. Daar kunnen mensen terecht voor foto’s, ecg’s, (hart)echo’s, labwaardes, en een consult bij een specialist.

Bresser: ‘Sommige patiënten kunnen we dan weer direct met beleid terugverwijzen naar hun huisarts of eventueel doorverwijzen. Zo willen we uitstralen dat de kwaliteit van zorg niet naar beneden gaat.’