Tweede huis in Polen kopen kan pas over vijf jaar

Kan ik voortaan zonder paspoort naar Polen of Estland rijden?

Nee, de grenscontroles tussen de 'oude' en de 'nieuwe' lidstaten blijven voorlopig gewoon bestaan. De nieuwkomers worden niet automatisch lid van het Schengen-gebied. Wel geldt vanaf 1 mei een Europese wet waardoor de WA-autoverzekering automatisch van toepassing is in alle 25 EU-landen.

Kan ik er wel al met de euro betalen?

Nog niet. Voorlopig blijven de Poolse zloty, de Hongaarse florint en de Maltese lira in omloop. De tien landen zijn wel verplicht de euro in te voeren zodra ze daar volgens strenge financieel-economische en monetaire criteria klaar voor zijn. Ze kunnen dus niet zoals Denemarken, Zweden en Groot-Brittannië besluiten buiten de eurozone te blijven.

Maar de feitelijke euro-invoering zal nog lang op zich laten wachten. Hongarije, Cyprus, Estland en Litouwen maken de meeste haast, al zal het ook voor hen tot na 2008 duren. Mogelijk verdwijnen op termijn de nationale zijdes van de euro, omdat te veel varianten verwarrend zou werken.

Zal Nederland nu worden 'overspoeld' door goedkope werkkrachten?

Nee, de meeste 'oude' EU-landen maken gebruik van de mogelijkheid hun arbeidsmarkt tijdelijk af te schermen. Alleen Ierland, Groot-Brittannië en Zweden houden hun grenzen open voor werknemers uit de nieuwe lidstaten, maar de Britse regering wil wel het recht op uitkeringen beperken.

Het is nog de vraag of dat mag van Brussel. De tijdelijke restricties op het toelaten van werknemers zijn wel toegestaan. Duitsland en Oostenrijk houden hun grenzen in elk geval zeven jaar dicht, de meeste andere landen voorlopig twee jaar. Volgens recent onderzoek van de Europese Commissie is de animo om te verhuizen overigens veel beperkter dan eerder aangenomen. Vooral hoger opgeleiden en jongeren overwegen te emigreren.

Kan ik in de nieuwe lidstaten gaan wonen en werken?

Wonen kan, en bij permanente vestiging mag u er ook stemmen bij de lokale verkiezingen. Maar niet in elk land mag u de eerste jaren werk zoeken - dat is een reactie op het sluiten van grenzen van het 'oude' Europa voor arbeidsmigranten uit de nieuwe lidstaten. Er studeren kan wel, al is de studiebeurs niet vanzelfsprekend beschikbaar voor EU-burgers van elders.

Een tweede huisje kopen kan ook niet overal. In Hongarije en Polen mag dat pas over vijf jaar. Malta heeft zelfs een permanente uitzondering bedongen: wie zich niet vast op het eiland vestigt, kan er geen tweede huis kopen.

Wie wil trouwen of samenwonen met iemand uit een nieuwe lidstaat, kan direct emigreren. Andersom mag ook: partners uit alle 25 EU-landen kunnen in Nederland komen wonen.

Zijn alle levensmiddelen uit de nieuwe lidstaten veilig?

In totaal 1006 levensmiddelenbedrijven, vooral in de vleesverwerkende sector, voldoen nog niet aan alle Europese regels voor bijvoorbeeld hygiëne. Zij mogen de komende drie tot twaalf maanden nog niet naar landen binnen de Europese Unie exporteren.

Verder voldoen volgens de Europese Commissie alle sectoren in de tien landen aan de EU-normen van kwaliteit en hygiëne.

Gaat de Europese Unie meer geld kosten?

Dat hoeft niet. De nieuwkomers krijgen de komende jaren tientallen miljarden euro aan steun van Brussel (Polen alleen al krijgt in het eerste jaar vier miljard), maar die bedragen waren al opgenomen in de meerjarenbegroting die tot en met 2006 loopt. Boeren in de tien nieuwe lidstaten krijgen pas na 2013 recht op dezelfde volledige subsidies als in de vijftien oude landen.

Uiteraard hopen de nieuwe lidstaten, die samen economisch even sterk zijn als Nederland alleen, ook daarna royale hulp uit Brussel te krijgen. Maar de belangrijkste geldschieters van de EU, zoals Duitsland en Nederland, willen de totale begroting beperkt houden tot 1 procent van het gezamenlijke bruto nationaal product. Dat betekent dat het geld moet worden gevonden door op andere posten te besparen.

Kan de uitbreiding wel doorgaan, hoewel er nog geen akkoord is over de Europese grondwet?

De grondwet is onder meer bedoeld om de Europese Unie bestuurbaar te houden met 25 of meer landen. De lidstaten zijn het nog niet eens over de inhoud en veel landen, waaronder Nederland, houden een referendum over de uitkomst. Hoe dan ook zouden de regels pas vanaf 2009 gelden. Er lijkt dus nog voldoende tijd om een akkoord te sluiten.

Welke landen willen nog meer bij de EU komen?

Met Roemenië en Bulgarije wordt sinds februari 2000 onderhandeld over toetreding. Hun aansluiting bij de EU kan op z'n vroegst in 2007 een feit zijn. Turkije is sinds 1999 kandidaat-lidstaat. Dit najaar, als Nederland voorzitter van de Europese Unie is, wordt besloten of er ook toetredingsbesprekingen beginnen.

In de wachtkamer zitten Kroatië, Bosnië-Herzegovina, Servië-Montenegro, Albanië en Macedonië. Marokko meldde zich in 1987 in Brussel, maar werd toen afgewezen omdat het geen Europees land is.