Turkije roept buitenlandse hulp in na zwaarste aardbeving sinds 1939, vliegveld Gaziantep alleen open voor reddingswerkers

De aardbeving was met een kracht van 7.8 op de schaal van Richter net zo zwaar als de grote Turkse aardbeving van 1939, die aan 30 duizend mensen het leven kostte. Honderden gebouwen in een groot gebied stortten in en duizenden mensen werden bedolven onder het puin. De beving sloeg maandag in alle vroegte toe in het grensgebied van Turkije en Syrië.

Het epicentrum van de beving van maandag lag bij het stadje Pazarcik, op zo’n 50 kilometer van Gaziantep, een grensstad met twee miljoen inwoners. De schok werd tot in Libanon en Cyprus, vele honderden kilometers verderop, gevoeld. Ook andere Turkse steden, waaronder Adana, werden getroffen.

Aan de Syrische kant van de grens sloeg de beving al even hard toe. Informatie over slachtoffers kwam daar maar sporadisch naar buiten. Het getroffen gebied is verdeeld tussen een door de regering gecontroleerd deel en de laatste enclave die in handen is van de oppositie, de regio Idlib. Die wordt omsingeld door door Rusland gesteunde regeringstroepen. Een ander deel van het grensgebied is in handen van het Turkse leger en door Turkije gesteunde rebellen. Dat gebied is voor alle hulp afhankelijk van Turkije, van voedsel tot medische voorraden.

Syrische autoriteiten meldden maandagochtend al bijna driehonderd doden, maar dat zijn alleen de slachtoffers in het gebied dat door de regering-Assad wordt gecontroleerd. In het getroffen gebied bevinden zich aan weerszijden van de grens ook miljoenen Syrische vluchtelingen die de gevechten in hun land zijn ontvlucht.

Veel mensen sliepen nog

Persbureau Associated Press (AP) meldde om 9.00 uur al meer dan 640 doden in beide landen, maar de Turkse president Recep Tayyip Erdogan zei maandagochtend dat in Turkije alleen al 912 doden waren geteld. In Syrië zouden er nog eens meer dan driehonderd doden zijn gevallen. Het totale dodental is sindsdien weer verder opgelopen tot meer dan 2.300.

Door het vroege tijdstip lagen veel mensen nog te slapen toen de beving toesloeg. Een onbekend aantal slachtoffers ligt nog onder de brokstukken van de ingestorte gebouwen. De landingsbaan van het vliegveld van de provincie Hatay is zo zwaar beschadigd dat vliegtuigen er niet meer kunnen landen of opstijgen.

Het reddingswerk is meteen grootscheeps aangepakt. Het vliegveld van Gaziantep is afgesloten voor alle vluchtverkeer, behalve voor vluchten met reddingwerkers en hulpgoederen. Ook het vliegveld van Kahramanmaras, ruim 50 kilometer noordelijker, wordt daarvoor gebruikt. Onder de goederen die meteen zijn aangevoerd, zijn ook 300 duizend dekens om overlevenden enigszins te beschermen tegen de winterkou. In Gaziantep vriest het ’s nachts en wordt het overdag niet warmer dan 4 graden.

De beving deed zich volgens het Amerikaanse seismologische instituut USGS om 4:17 uur voor op een diepte van 18 kilometer. Een sterke naschok van 6,7 volgde ongeveer 10 minuten later, gevolgd door tientallen minder sterke naschokken. Om 13.24 uur lokale tijd werd hetzelfde gebied getroffen door een tweede zware aardbeving, met een kracht van 7.5.

AP citeert berichten uit de Turkse stad Adana, waar iemand een wanhopig slachtoffer vanonder het puin hoort roepen: ‘Ik heb hier de kracht niet meer voor.’ In Diyarbakir rennen reddingwerkers met draagbaren af en aan bij een flat waarvan de verdiepingen ‘als pannenkoeken’ op elkaar zijn gestort.

Witte Helmen

Volgens de vrijwilligersbrigade in oppositiegebied, de Syrian Civil Defence, ook bekend als de Witte Helmen, zijn honderden gezinnen bedolven onder de resten van hun huizen. Muheeb Qaddour, een arts, vertelt AP telefonisch vanuit de stad Atmeh: ‘We vrezen dat het dodental hier in de honderden loopt.’

Een vertegenwoordiger van Witte Helmen in de stad Salqin, in het noordwesten, meldt dat ook daar de situatie zeer tragisch is: ‘In Salqin zijn tientallen gebouwen ingestort.’ Veel gebouwen in het noorden van Syrië waren door de jarenlange burgeroorlog al zwaar beschadigd.

De Britse Seismoloog Stephen Hicks van het University College in Londen, meldt op Twitter dat de schok sinds 1900 ‘verreweg de zwaarste’ is geweest in het zuidoosten van Turkije. Alleen de verwoestende schok van 1939, in het noordoosten van het land, had een vergelijkbare sterkte.

Op sociale media worden steeds meer beelden van ingestorte gebouwen en koortsachtige reddingspogingen gedeeld. Volgens het Turkse televisiestation HaberTurk zijn aan Turkse kant gebouwen ingestort in de provincies Diyarbakir en Malatya. In Diyarbakir riepen hulpteams omstanders op tot stilte, zodat noodkreten van mensen in het puin beter te horen zouden zijn. Turkije heeft voor de getroffen provincies de noodtoestand uitgeroepen en ‘alarmniveau 4' ingesteld, wat inhoudt dat buitenlandse hulp wordt ingeroepen.

Buitenland zegt hulp toe

De VS en veel Europese en Aziatische landen hebben al hulp toegezegd: de Duitse bondskanselier Olaf Scholz zei: ‘Natuurlijk’ sturen we hulp, en de Franse president Emmanuel Macron verklaarde dat zijn land klaarstaat om noodhulp te sturen. Nederland stuurt vandaag alvast een ‘Urban Search and Rescue Team’ naar Turkije, meldt minister Dilan Yeşilgöz van Justitie en Veiligheid op Twitter. Dat team gaat helpen met het opsporen van slachtoffers onder het puin.

Rusland heeft twee vliegtuigen klaarstaan die reddingwerkers naar Syrië en Turkije kunnen brengen. Rusland heeft goede betrekkingen met allebei de getroffen landen. Het helpt het Syrische bewind Assad militair in zijn strijd tegen opstandelingen en het onderhoudt ondanks de oorlog in Oekraïne ook nog steeds diplomatieke betrekkingen met Navoland Turkije.

Syrië heeft de noodtoestand uitgeroepen voor het hele land en uit voorzorg ook het treinverkeer stilgelegd. Aan Syrische kant zijn gebouwen in bijna het hele noordelijke deel van het land ingestort, onder andere in de stad Aleppo, en zelfs ook in de 130 kilometer zuidelijker gelegen stad Hama.

Anatolische breuklijn

Aardbevingen komen relatief vaak voor in het noorden van Turkije, waar de Anatolische breuklijn loopt. Bij de zwaarste, in 1939, vielen 30 duizend doden, maar in de zomer van 1999 vielen er 17 duizend doden bij een beving in Izmit, en drie maanden later nog eens bijna 900 bij een aardbeving in Düzce. Bij twee meer recente aardbevingen, in 2020, kwamen in totaal meer dan 150 mensen om.

De Turkse president Recep Tayyip Erdogan zegt op Twitter dat hij zoek- en reddingsteams naar de getroffen gebieden heeft gestuurd: ‘We hopen dat we samen zo snel mogelijk en met zo min mogelijk schade door deze ramp heen komen’.