Trotse architect, gemeente juicht, maar reizigers klagen

Het nieuwe station van Breda, dat vandaag officieel wordt geopend, is meer dan een station. 'Het is een nieuw stuk stad waarin een station zit', zegt architect Koen van Velsen, terwijl hij door de 70 meter lange passage loopt die het centrum met de noordzijde verbindt.

Met nauwelijks verholen trots laat hij het 145 miljoen euro kostende project zien: 150 appartementen ('wonen in het station'), 22 duizend vierkante meter kantoorruimte ('werken in het station'), 9.000 vierkante meter winkelruimte, vier horecagelegenheden, vier fietsenstallingen voor 6.500 fietsen, drie treinperrons met zes sporen, een busperron op hetzelfde niveau met ruimte voor twintig bussen.

Hij troont ons mee naar het parkeerdek op het dak van de terminal, bereikbaar via twee hellingbanen tussen het trein- en busstation. Het is een enorme open ruimte van 240 bij 90 meter (pak 'm beet twee keer het NAC-stadion), waar 720 auto's kunnen parkeren, met prachtig uitzicht over de binnenstad en de Grote Kerk van Breda. 'Parkeren onder de grond vind ik vervelend', verklaart de architect. 'De parkeerruimte moet dezelfde kwaliteit hebben als de andere onderdelen van het project.'

Laagst gewaardeerd station

ProRail, samen met de gemeente Breda en NS opdrachtgever, durft het Bredase station zelfs 'uniek' te noemen en voert daarvoor twee redenen aan. 'Er zijn de laatste tijd natuurlijk meer nieuwe stations geopend, zoals Rotterdam en Arnhem', zegt ProRail-woordvoerder René Vegter. 'Maar nergens zijn zoveel functies in één project geïntegreerd: trein, bus, wonen, werken, winkelen, parkeren. En nergens is de metamorfose, de verandering met wat er was, zo groot geweest als in Breda.' Dat kun je misschien nog wel het beste zien aan de noordzijde van het station, waar de wijk Belcrum ligt, ooit ingeklemd tussen oude industrieterreinen waaronder dat van snoepfabriek De Faam. 'Vijf jaar geleden keken de bewoners nog uit op het rangeerterrein achter een hek, waar oude locomotieven stonden weg te roesten', zegt Bertwin van Rooijen, programmamanager namens de gemeente Breda. 'Nu behoren de huizenprijzen in de Belcrum tot de snelste stijgers in Nederland.'

Want niet alleen het stationsproject heeft de voormalige 'achterbuurt' achter het station opgestoten in de vaart der volkeren. Verderop langs de spoorlijn verrijzen het nieuwe gerechtsgebouw, appartementen, kantoren en een hotel. Op het terrein van de voormalige bierbrouwerij De Drie Hoefijzers wonen al nieuwe bewoners.

Toch is er ook al forse kritiek op het nieuwe station. Reizigersorganisatie Rover hield dit voorjaar een enquête onder haar leden over hun beleving van stations. Daarin scoorde Breda opmerkelijk slecht: het voerde zelfs het lijstje van laagst gewaardeerde stations aan. Enkele typeringen: te donker, geen zonlicht, onoverzichtelijk, een groot blok beton, een doolhof, oersaai, veel uithoekjes waar je je verloren en onveilig voelt, het oogt niet als een station maar als een winkelcentrum. De opdrachtgevers en de architect noemden het in een eerste reactie oneerlijk om Breda al mee te nemen in de enquête, want het station was in april nog niet af. Maar Rover-medewerker Freek Bos vindt dat onzin: andere stations zoals Amsterdam en Utrecht Centraal worden ook nog verbouwd en daar zijn reizigers wel tevreden over. Volgens hem staat de kritiek nog steeds: 'Treinreizigers willen licht en ruimte. Breda is gewoon een donker en onoverzichtelijk station.'

_{(Tekst gaat verder onder de afbeelding)}

Bewust gedempt, sfeervol licht

Architect Van Velsen zegt bewust gekozen te hebben voor 'gedempt, sfeervol licht' in station en passage. 'Je kunt wel overal een glazen dak opzetten', zegt hij. 'Maar station Breda is een stuk stad dat zich juist onderscheidt van al die glazen paleizen. Dit is de Bredase identiteit. In het palet van Nederlandse stations weet de reiziger door de bijzondere ambiance: hé, ik ben in Breda.'

Volgens ProRail-woordvoerder Vegter is de bewegwijzering in het station inmiddels aangepast om meer duidelijkheid te scheppen. Hij herkent zich verder niet in de kritiek van Rover. 'Uit klanttevredenheidsenquêtes van NS blijkt juist dat Breda hoog scoort. De mensen prijzen de schoonheid, veiligheid, doorstroming en oriëntatie.' Misschien is het gewoon wennen voor de reizigers, mijmert architect Van Velsen: 'Volgens mij is het een heel overzichtelijk station met een duidelijke noord-zuidverbinding. We hebben het niet beter kunnen doen.'

Aanleiding voor de bouw van het nieuwe station, waaraan vier jaar is gewerkt, was de aansluiting van Breda op het hogesnelheidsspoor. Maar door het Fyra-drama rijdt er nog steeds geen hsl-trein en heeft Breda dus geen snelle verbinding met Antwerpen en Brussel . Volgens programmamanager Van Rooijen zal dit van korte duur zijn: 'In de loop van 2017 zullen de intercity's op het hsl-spoor tussen Amsterdam en Antwerpen/ Brussel ook Breda aandoen.'