Tramschutter Gökmen T. veroordeeld tot levenslange celstraf

‘Het gaat om vergelding voor wat hij heeft aangericht en om beveiliging van de samenleving. Het herhalingsgevaar is hoog’, stelde de rechter. Ook wil hij met deze straf anderen ervan weerhouden dergelijke misdaden te plegen.

Het Openbaar Ministerie had twee weken geleden dezelfde levenslange straf geëist, wegens viervoudige moord met een terroristisch motief. Met een vuurwapen stapte T. 18 maart vorig jaar in een Utrechtse tram en begon te schieten. Vier personen overleefden de aanslag niet, twee raakten ernstig gewond.

‘De verdachte heeft op klaarlichte dag dood en verderf gezaaid. Met zijn huiveringwekkende daad heeft hij de samenleving ernstige vrees aangejaagd’, zei de rechter. ‘En dat is precies wat hij met zijn terroristische aanslag heeft beoogd.’

De rechter acht bewezen dat T. een terroristisch motief had voor zijn daad. Al was de geloofsbelijdenis van de tramschutter opvallend ambivalent met bijvoorbeeld zijn drugsgebruik. Volgens deskundigen richt hij zich op het geloof, uit frustratie over de mislukkingen in zijn leven.

De rechter rekent het de verdachte aan dat hij tijdens de behandeling van de zaak de slachtoffers heeft beschimpt toen zij hun slachtofferverklaringen aflegden. En dat hij daarmee ‘leed heeft toegevoegd’. ‘Alles overziend blijkt dat verdachte nog steeds pal staat achter wat hij op 18 maart heeft aangericht.’

Toerekeningsvatbaarheid

In het Pieter Baan Centrum, waar T. werd onderzocht, werd hij verminderd toerekeningsvatbaar bevonden. Het oordeel daar was dat behandeling van zijn narcistische en antisociale stoornis mogelijk zou kunnen zijn. Die behandeling zou wel worden bemoeilijkt door de verstandelijke beperking van de verdachte.

Onder meer daarom pleitte advocaat André Seebregts van T. ervoor hem niet tot levenslang te veroordelen, maar tot een celstraf met een gedwongen tbs-behandeling. Levenslang is in strijd met de mensenrechten als T. geen uitzicht wordt geboden op terugkeer in de maatschappij, betoogde de advocaat, verwijzend naar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens.

De rechter oordeelde dat het opleggen van levenslang niet per definitie in strijd is met de mensenrechten, en verwierp ook de andere bezwaren van de advocaat. Een tijdelijke gevangenisstraf doet volgens de rechter geen recht aan de aard en de ernst van het misdrijf. Levenslang is voor deze verdachte in zijn optiek dan ook de meest passende straf.

Ook het OM betoogde dat met een levenslange gevangenisstraf het land optimaal beschermd tegen ‘deze uiterst gevaarlijke persoon’. Het OM zag niets in het opleggen van de voorgestelde tbs met dwangverpleging. ‘Op geen enkele manier blijkt dat T. open staat voor behandeling. Uit niets blijkt spijt of berouw. Hij is juist trots op wat hij heeft gedaan.’

De aanslag op de tram bracht een grote schok teweeg. Het was de eerste keer dat de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) het dreigingsniveau verhoogde naar het hoogste niveau 5, ‘kritiek’. Meteen na het schietincident brachten autoriteiten naar buiten dat een terroristisch motief niet kon worden uitgesloten.

Vanwege de coronacrisis heeft de rechtbank het aantal personen beperkt dat aanwezig mocht zijn bij de uitspraak. Er waren slechts acht plekken voor nabestaanden en slachtoffers, terwijl de rechtbank tijdens de inhoudelijke behandeling van de zaak eerder deze maand uitpuilde. Ook de herdenking van de aanslag, woensdag precies een jaar geleden, heeft in een zeer versoberde vorm plaatsgevonden.

‘Niet zomaar een schietpartij’

Slachtoffers en nabestaanden zijn tevreden met de veroordeling tot levenslang van de tramschutter. ‘In Nederland is dit de meest gepaste straf die hij kan krijgen', reageert slachtoffer Eline, die zwaargewond raakte. ‘Hij kan met deze straf namelijk nooit meer in de samenleving terugkeren. Dat hij voor altijd vast zal zitten geeft veiligheid. Ik kan me dan ook niet voorstellen dat er ooit in de toekomst een commissie zal zijn die een terugkeer in de samenleving adviseert.’

Ook vindt het slachtoffer het belangrijk dat de rechtbank heeft erkend dat het een terroristische aanslag is geweest. ‘Dat betekent erg veel voor mij. Het was niet zomaar een schietpartij, maar een bewuste aanslag om zoveel mogelijk pijn en angst te veroorzaken in heel Nederland. Dat wist ik meteen op 18 maart 2019.’