Torenhoge verwachtingen en lastige doelstellingen: nieuwe minister voor/van Klimaat is niet te benijden
Er schuift vanaf november elke vrijdag een beklagenswaardige, nieuwe figuur aan tafel in de Trêveszaal voor de ministerraad. Het is de Klimaatminister, waarschijnlijk van D66-huize, met een oneindig vertrouwen in de toekomst. Want deze man of vrouw wordt opgezadeld met een hondsmoeilijke opdracht, waarvan het resultaat pas duidelijk is als Rutte III en zijn Klimaatminister bijna zijn vergeten.
'De kernwaarden van D66 spatten ervan af.' Zo vatte Alexander Pechtold het regeerakkoord dinsdag samen. De D66-leider doelde op paragraaf 3.1: 'Klimaat en energie'. Een tekst onvergelijkbaar met het verkiezingsprogramma van de VVD, waarin vrijwel niets staat ter verbetering van het klimaat. De paragraaf is helemaal D66, de enige van de vier komende coalitiepartijen die een 'Minister voor Klimaat en Energie' wil.
Die D66-minister gaat er waarschijnlijk komen, zo is de Haagse veronderstelling. Maar in welke vorm? Wordt het een minister 'voor' of 'van' Klimaat? 'Voor' is een minister zonder portefeuille, gebouw of budget die het gefragmenteerde groene beleid probeert te coördineren. 'Voor-ministers' gelden als politieke sneuneuzen: wel een auto met chauffeur, maar voor het overige iemand die een kabinetsperiode lang moet bedelen om aandacht, geld en macht.
Minister 'van' krijgt departement
Een minister van Klimaat zal een geheel nieuw departement moeten opzetten, heeft eigen geld - bijvoorbeeld de opbrengst van milieu- en energiebelasting - en kan dus druk uitoefenen. Kracht uitstralen, druk zetten, ruzie kunnen maken, koers houden, niet buigen; dat moet die nieuwe Klimaatminister allemaal in zich hebben.
De torenhoge verwachtingen van de nieuwe bewindspersoon Klimaat en energie staan in de eerste alinea's van de klimaat en energieparagraaf. Het nieuwe kabinet gaat alles op alles zetten om het klimaatverdrag van Parijs te halen, staat er. Dat betekent dat de aarde niet meer mag opwarmen dan ruim onder de 2 graden Celsius, liever 1,5 graad.
Om dat te halen, moet de uitstoot van broeikasgassen in 2030 bijna 50 procent minder zijn dan in ijkjaar 1990 en in 2050 bijna 100 procent. Daarvoor zijn volgens het nieuwe kabinet de afspraken ontoereikend die de Europese Unie onderling maakte. 'We leggen de lat daarom hoger', staat zonder blikken of blozen in het regeerakkoord. 'In de EU nemen we het voortouw om het doel (in 2030) op 55 procent te krijgen.' Kortom, de D66-ambities spatten ervan af. Vooral als je bedenkt dat dat percentage nu amper 6 is.
Veel opdrachten, weinig middelen
Hoe vrijblijvend is de klimaatparagraaf? Is D66 klem gezet? Is tijdens de onderhandelingen in de Stadhouderskamer tegen Pechtold gezegd: 'Goed, we zetten hoog in, maar ga het dan ook maar zelf doen, met die Klimaatminister van je?' Wat volgt na het ronkende begin is een lange lijst van opdrachten aan de nieuwe Klimaatminister waarbij hem of haar vermoedelijk de moed in de cradle-to-cradle sneakers zinkt.
Opvallend is dat die volstrekt afhankelijk zal zijn van heel veel anderen. De doelstellingen kunnen alleen gehaald worden met 'onze buurlanden', 'bedrijven, bestuurlijke partners, milieubeweging', 'de industrie' als aparte categorie, 'gemeenten, provincies, waterschappen en netbeheerders' en 'boeren'. Allemaal partijen waar de Klimaatminister iets van gedaan moet krijgen, zonder dat hij of zij daar veel geld tegenover kan zetten.
Daarbij komen de miljarden pas echt los als Rutte III is uitgeregeerd, zo blijkt uit de financiële bijlage van het regeerakkoord. Zoals alles rondom emissiereductie een kwestie is van geduld en lange adem. Dat veroorzaakt vermoedelijk de meeste hoofdpijn bij de toekomstige K&E-minister: hoe overtuig ik de rest van het kabinet ervan dat ik nu met al die partijen zaken moet doen en geld moet hebben om iets pas in 2030 voor elkaar te krijgen?
Zo dient de sluiting van alle kolencentrales ruim eenvijfde van de reductiedoelstelling te behalen. Echter: 'De kolencentrales worden uiterlijk 2030 gesloten.' Nog lastiger is de opslag van CO2. Daarmee moet bijna eenderde van 'Parijs' worden gehaald. Maar hoe en wat en vooral waar - lege Groningse gasvelden? - daar moet de nieuwe Klimaatminister maar een list op verzinnen. Geen wonder dat ergens verscholen de disclaimer staat: 'De uiteindelijke doelstelling kan nog afwijken van waar het kabinet nu van uit gaat.'
We gidsen u door de belangrijkste plannen van het nieuwe kabinet
Na een historisch lange formatie is het kabinet Rutte III er eindelijk. Wij gidsen je door het regeerakkoord. Hoe wordt het geld verdeeld? Wat hebben de partijen binnengesleept? En op welke punten gaat de coalitie het moeilijk krijgen? Bekijk het in het Rutte III-filter.
