Topsport in Uruzgan

Het stond er niet bij, maar het blijkt om judo te gaan. De sport waarin eerste luitenant Deborah Gravenstein een zilveren plak haalde.

Staatssecretaris Jack de Vries van Defensie was er van 11 tot 14 augustus bij, in Peking. Want, zo meldt de site, ‘Defensie = Topsport!’ De atleten die deel uitmaken van de Militaire Topsport Selectie doen dienst als public relations-ambassadeur van de krijgsmacht. Ze dragen het beeld uit dat een Nederlandse soldaat een sportieveling is, die uitsluitend met eerlijke middelen strijdt en geen vlieg kwaad doet.

In Peking kan Defensie scoren, in Uruzgan ligt dat moeilijker. In een hoekje op de site meldt Defensie dat op de tweede dag van de Olympische Spelen een voertuig bij patrouillebasis Qudus op een Improvised Explosive Device is gereden. Vier militairen werden door deze bermbom gewond, van wie één in kritieke toestand is opgenomen in het hospitaal op Kamp Holland in Tarin Kowt. Helaas hadden staatssecretaris De Vries en brigade-generaal Willem-Alexander der Nederlanden het te druk in Peking om daar nog even op bezoek te gaan.

Of Defensie het leuk vindt of niet, naast het bedrijven van topsport en het bouwen van scholen en bruggen, moet er ook gevochten worden. Sterker: het strijdtoneel verplaatst zich naar Afghanistan. Nu Al-Qaida in Irak door de succesvolle campagne onder leiding van de Amerikaanse generaal Petraeus is teruggeslagen, trekken de terroristen zich terug op het Afghaanse front. Daar is de situatie voor hen veel gunstiger geworden.

De Taliban heeft altijd vrij spel gehad in het grensgebied tussen Afghanistan en Pakistan. President Musharraf, ex-generaal, was weliswaar een onbetrouwbare bondgenoot van het Westen, maar hield het terrorisme toch enigszins in bedwang. Sinds Musharraf in maart de verkiezingen verloor – en de oppositie zich na de moord op zijn rivale Benazir Bhutto heeft verenigd – is zijn positie onhoudbaar geworden. Zo is in Pakistan een machtsvacuüm ontstaan – met nog meer speelruimte voor terroristische acties.

Volkskrant-correspondente Deedee Derksen berichtte vanuit Pul-e-Alam, de hoofdstad van de Afghaanse provincie Logar, hoe de Taliban bezig zijn Kabul te omsingelen (Voorpagina, 14 augustus). Pul-e-Alam ligt slechts 60 kilometer ten zuidoosten van Kabul. Iedereen die werkt voor het bestuur van de provincie Logar, wordt door de Taliban geterroriseerd. Het huis van de gouverneur wordt permanent beschoten. Drie rechters en een senator werden ontvoerd. Een auto met hulpverleners van het International Rescue Committee werd door vijf gewapende mannen beschoten: vier doden.

Op de wegen naar Kabul verschijnen controleposten van de opstandelingen, meldt Derksen. Ze hebben de weg van Kabul naar Kandahar in handen; vrachtwagenchauffeurs durven Kabul niet meer te verlaten. De hoofdstad van Afghanistan is daardoor in een belegerde vesting veranderd. Bij een aanslag op de Indiase ambassade vielen vorige maand 58 doden. Derksen verwacht niet dat de Taliban in staat zijn Kabul te veroveren. Hun tactiek bestaat uit psychologische oorlogsvoering: door middel van een effectieve terreurcampagne, in combinatie met geweld in de omringende gebieden, willen de Taliban het toch al wankele regime van president Karzai ontregelen.

De razendsnelle opkomst van de Taliban in de provincies rond Kabul heeft alles te maken met het gebrek aan vertrouwen dat de bevolking in het lokale bestuur heeft. De politie is corrupt en perst de bevolking af omdat de staat de agenten niet kan betalen. De ISAF-troepenmacht, die kampt met te weinig manschappen, trekt zich terug in zwaar bewaakte forten. Een onbeschermde bevolking verliest het laatste restje vertrouwen in het broze gezag en wendt zich in arren moede tot de Taliban.

In deze hachelijke omstandigheden moet Nederland tot 2010 zijn missie in Uruzgan volbrengen. Dat vergt een uiterste inspanning van de uitgezonden militairen: de echte topsport wordt in Uruzgan bedreven. De afgelopen twee jaar van de Nederlandse missie zijn zeker niet voor niets geweest: tegenstanders werden uitgeschakeld, wapens opgespoord, versterkte checkpoints opgebouwd. Met het opleiden van Afghaanse troepen is flinke vooruitgang geboekt.

Maar de Nederlanders hebben het vertrouwen van de plaatselijke bevolking nog niet kunnen winnen. Van de wederopbouw is weinig terechtgekomen. Hulporganisaties krijgen, vanwege het gebrek aan veiligheid, geen voet aan de grond. De lokale bevolking ziet dan ook geen vooruitgang in levensomstandigheden. Dit versterkt onder hen de vijandigheid, ondermijnt het toch al gebrekkige gezag van het lokale bestuur en maakt ook in Uruzgan de bevolking vatbaar voor toenadering tot de Taliban.

Het is dweilen met de kraan open, maar naar huis gaan is geen optie. Daarvoor zijn de investeringen van de Verenigde Staten en NAVO-partners als Groot-Brittannië, Canada en Nederland de afgelopen jaren te groot geweest. Maar, zo blijkt uit het verslag van Deedee Derksen, het was niet voldoende. Zeker vanaf 2010 zullen andere Europese NAVO-partners hun verantwoordelijkheid moeten nemen. Tot nu toe is hun bereidheid om het karwei in Afghanistan af te maken minimaal.

Deelnemen is belangrijker dan winnen, luidt het motto van de Spelen. Maar in Afghanistan kom je daarmee niet weg.