Toezicht op watermarkt cruciaal
Als de Wereld Water Visie één krachtige remedie bevat voor de dreigende mondiale watercrisis, dan is het wel deze: maak een eind aan het overheidsmonopolie op waterdiensten, nodig het bedrijfsleven uit op grote schaal te investeren en verhoog de prijs van water tot het niveau van de kosten (met subsidies...
Het was deze marktwerking die gisteren op de eerste dag van het Wereld Water Forum meteen al tegengeluiden opriep. De toespraak van prins Willem-Alexander moest wijken voor 'no privatization' roepende betogers.
Anderen maakten op meer ingetogen wijze hun afkeer kenbaar van wat in Forum-jargon 'publiek-private samenwerking' heet. Public Services International (PSI), een koepel van 560 ambtenarenvakbonden, vreest dat particuliere waterbedrijven alleen oog zullen hebben voor de winst, en niet voor gebruikers zonder geld, met name in ontwikkelingslanden. Ook het milieu zal de multinationals volgens PSI nauwelijks interesseren. 'Publieke waterdiensten zijn niet alleen goed, ze zijn ook nodig', aldus David Boys van PSI.
'Ik kan me wel voorstellen dat ambtenarenbonden zo reageren', zegt Maarten Blokland, waterkundige te Delft en voorzitter van de workshop over publiek-private samenwerking. 'De werkgelegenheid van hun leden staat op het spel.'
Zoals in Buenos Aires, waar het waterbedrijf na de privatisering tweederde van de banen schrapte. 'Maar dat werd ruimschoots gecompenseerd met nieuwe banen in de privé-sector.' Blokland noemt Buenos Aires als voorbeeld van succesvolle privatisering. De dienstverlening verbeterde.
Maar, zegt hij, het is geen blauwdruk voor de hele wereld. Net zo min als het zeer succesvolle Nederlandse model (lokale overheden als enige aandeelhouder van water-nv's) per se een blauwdruk is. Het verschilt per land.
Singapore en Seoul hebben volgens Blokland de beste watervoorziening van heel Azië. Daar is water in handen van de lokale overheid. Maar in veel ontwikkelingslanden waar de politiek een sterke greep op de waterbedrijven heeft, is de toestand om te huilen, vooral voor de armen. Bewoners van niet-aangesloten sloppenwijken betalen buitensporige prijzen aan watersjacheraars.
Blokland: 'Je kunt het debat niet op ideologische gronden voeren. Essentieel is het toezicht op de bedrijven, en de inhoud van het contract dat de overheid met hen afsluit. Je moet nadrukkelijk vastleggen dat ze de armen erin betrekken.'
Volgens Willemijn Dicke van de Universiteit Nijmegen, die gaat promoveren op het onderwerp, is de kwestie van publiek dan wel privaat eigendom nauwelijks nog relevant. Ook zij benadrukt het belang van het openbaar toezicht.
In Groot-Brittannië, waar de mondiale golf van waterprivatisering tien jaar geleden begon, worden de waterbedrijven veel scherper in de gaten gehouden dan in het 'publieke' Nederland, vooral door de pers. 'En in Engeland is de watervoorziening nu beter dan vóór de privatisering', zegt Dicke.
Volgens haar was de aanvankelijke prijsstijging het gevolg van nieuwe Europese richtlijnen. Blokland meent dat de 'excessieve' winsten van de nieuwe Britse waterondernemingen inmiddels zijn afgeroomd.
